Κατάθλιψη, ἐγωισμός καί φιλαυτία (Κατά τούς ὁσίους Γέροντες Πορφύριο καί Παΐσιο).

Παθῶν με ταράττουσι προσβολαί, πολλῆς ἀθυ­μίας ἐμπιπλῶσαί μου τὴν ψυχήν· εἰρήνευσον, Κόρη, τῇ γαλήνῃ, τῇ τοῦ Υἱοῦ καὶ Θεοῦ Σου, Πανάμωμε[1] 

Ἕνας πρῶτος λόγος

Βέβαια, καλό θά ἦταν νά μήν ἀσχολούμαστε μέ τά πάθη. Ὁ μακαριστός π. Πορφύριος ἔλεγε νά «ἀφήσουμε» τίς ἀδυναμίες καί τό κακό· νά μήν μᾶς ἀπασχολεῖ ἡ ὕπαρξή τους. Ἀντίθετα νά προσπαθοῦμε νά βροῦμε τρόπους ν’ ἀγαπήσουμε τόν Θεό. Αὐτή εἶναι ἡ καλλίτερη ἀντιμετώπιση τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας.

Νομίζω, ὅμως, ὅτι ὁ Γέροντας δέν ὑπονοοῦσε μέ τά λεγόμενά του ὅτι ἤθελε νά ἔχουμε ἄγνοια γιά τό τί εἶναι τά πάθη, πῶς δημιουργοῦνται καί πῶς θεραπεύονται. Ἁπλῶς δέν ἤθελε νά «ματώνουμε» ἀντιμετωπίζοντάς τα «κατά μέτωπο».

Συνιστοῦσε νά τά περιφρονοῦμε καί νά στρεφόμαστε πρός τό Ἄκτιστο Φῶς τοῦ Θεοῦ.

Ἡ ψυχική-πνευματική ὑγεία καί σωτηρία ἔχει τεράστιο ἀντίκτυπο στό σῶμα.  Διότι ὅ,τι σχετίζεται μέ τήν ψυχή σχετίζεται καί μέ τό σῶμα, τό ὁποῖο οὐδόλως ἀπαξιώνεται μέσα στήν  Ὀρθοδοξία.

Α1) Τά πάθη καί κυρίως ὁ ἐγωισμός, προξενοῦν τήν τόσο διαδεμομένη στήν ἐποχή μας κατάθλιψη (καθώς καί τά λεγόμενα «ψυχολογικά»)

Ἐγωισμός: τό κύριο αἴτιο τῆς κατάθλιψης^[2].

Ζοῦμε σ’ ἕναν κόσμο, γεμάτο πάθη ψυχικά καί σωματικά. Τό κορυφαῖο πάθος εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια καί τό «ἀναρχικό παιδί της»[3] ὁ ἐγωισμός. Τό ἀποτέλεσμα τοῦ ἐγωισμοῦ εἶναι τά λεγόμενα «ψυχολογικά» - τά ὁποῖα στήν πραγματικότητα εἶναι πνευματικά- προβλήματα. 

Κύριο ψυχικό νόσημα εἶναι ἡ λεγόμενη μέ τόν κοσμικό ὅρο «κατάθλιψη». Τά πάθη παίζουν καίριο ρόλο στήν δημιουργία της. Ἀπό τά κυριότερα πάθη εἶναι τό πάθος τῆς Ὑπερηφανείας.

Εἶναι «τό Γενικό Ἐπιτελεῖο ὅλων τῶν παθῶν»[4] ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Παΐσιος. «Ἡ ὑπερηφάνεια, ὁ ἐγωισμός, ἡ κενοδοξία κλπ. ἐκτός ἀπό τήν ἔπαρση πού εἶναι ἑωσφορικός βαθμός, εἶναι τό ἴδιο πάθος μέ μικρές διαφορές καί διαβαθμίσεις. Ὁ ἐγωισμός εἶναι τό ἀναρχικό παιδί τῆς ὑπερηφανείας· δέν τό βάζει κάτω, ἐπιμένει. Ὅπως ὅμως τά δένδρα πού δέν λυγίζουν, σπάζουν τελικά ἀπό τόν ἀέρα, ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει ἐγωισμό, ἐπειδή δέν κάμπτεται σπάζει τελικά τά μοῦτρα του. Μεγάλο κακό ὁ ἐγωισμός! Ἐνῶ καί ἀνάπαυση δέν ἔχει ὁ ἐγωιστής, πάλι ἐπιμένει!...»[5].

Ἀπό τήν ὑπερηφάνεια γεννιέται ὁ ἐγωισμός.

Ἡ ὑπερηφάνεια γεννᾶ τόν ἐγωισμό.

-Ποιά εἶναι ἡ διαφορά τους;

- «Ὁ ἐγωιστής ἔχει θέλημα, πεῖσμα, ἐνῶ ὁ ὑπερήφανος μπορεῖ νά μήν ἔχει οὔτε θέλημα οὔτε πεῖσμα. Ἄς ποῦμε ἕνα παράδειγμα: Στήν Ἐκκλησία προσκυνᾶτε τίς εἰκόνες μέ μιά σειρά· ἡ καθεμιά ξέρει τή σειρά της. Μιά ἀδελφή, ἄν ἔχη ἐγωισμό καί τῆς πάρη κάποια ἄλλη τήν σειρά, θά κατεβάσει τά μοῦτρα καί μπορεῖ νά μήν πάει οὔτε νά προσκυνήση. «Ἀφοῦ προσκύνησε ἐκείνη πρίν ἀπό μένα, θά πῆ, δέν πάω νά προσκυνήσω». Ἐνῶ, ἄν ἔχη ὑπερηφάνεια, πάλι θά πειραχθῆ, ἀλλά δέν θά ἀντιδράση ἔτσι· μπορεῖ μάλιστα νά πῆ καί στίς ἑπόμενες, δῆθεν μέ εὐγένεια: «Περάστε! Πέρνα κι ἐσύ, πέρνα κι ἐσύ!»[6].  

 

Ὁ ἐγωισμός προκαλεῖ τήν λύπη καί τά λεγόμενα «ψυχολογικά».

Ὁ ἐγωισμός ὁδηγεῖ στήν ὄχι κατά Θεόν λύπη. «Ὁ ἐγωισμός φέρνει πάντα λύπη καί ἄγχος»[7]. Ὁ πονηρός «θέλει νά μᾶς βλέπει λυπημένους καί νά χαίρεται...τό ταγκαλάκι δέν θέλει κανένας νά χαίρεται».[8]

 Ὁ ἐγωισμός ἀνοίγει τήν πόρτα στό ταγκαλάκι γιά νά μᾶς ἐπηρρεάσει ρίχνοντάς μας στήν Κατάθλιψη καί τά διάφορα λεγόμενα «ψυχολογικά προβλήματα».

Ἔλεγε καί ὁ μακαριστός Γέροντας Πορφύριος: «Κύριον αἴτιον εἰς τήν κατάθλιψη καί σέ ὅλα αὐτά πού τά λένε πειρασμικά, σατανικά, ὅπως εἶναι ἡ νωθρότης, ἡ ἀκηδία, ἡ τεμπελιά, πού μαζί μ’αὐτά εἶναι τόσα ἄλλα ψυχολογικά, δηλαδή πειρασμικά πράγματα, εἶναι ὅτι ἔχεις μεγάλον ἐγωισμό μέσα σου»[9].

Κάνει ἐντύπωση πού ὁ γέροντας ὅλα τά ἀνωτέρω «ψυχολογικά» τά ἀποκαλεῖ πειρασμικά, δηλ. δαιμονικά, δηλ. δαιμονικές ἐνέργειες, δαιμονικές ἐπήρρειες. Ὁ ἐγωισμός-ὑπερηφάνεια πού εἶναι καί ἡ νόσος τοῦ διαβόλου εἶναι ἡ βάση, ἡ αἰτία τῆς εἰσβολῆς καί δράσης τοῦ πονηροῦ στόν ἄνθρωπο. Ὁ διάβολος μπαίνοντας στήν ψυχή τήν γεμίζει μέ λύπη.

Κάποιος ρώτησε τόν Γέροντα Παΐσιος σχετικά μέ τήν στενοχώρια πού τοῦ ἐρχόταν γιά τίς πτώσεις του:

«-Γέροντα, κάμπτομαι ἀπό τήν στενοχώρια γιά τίς πτώσεις μου καί κουράζομαι στόν ἀγώνα μου.

-Ἀπό τόν ἐγωισμό εἶναι. Ἐπειδή δέν «κάμπτεις», γι’ αὐτό ἀποκάμνεις μετά. Δέν ὑπάρχει ταπείνωση, μετάνοια, συντριβή· ὑπάρχει ἐγωισμός, καί ὁ ἐγωισμός πάντα φέρνει λύπη καί ἄγχος. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχη μετάνοια, ἀλλά στενοχωριέται ἀπό ἐγωισμό, ἀπό ἀνθρωπαρέσκεια, ἐπειδή ξέπεσε στά μάτια τῶν ἄλλων, τότε ὑπάρχει μέσα του ἀγωνία, φαρμάκι, πόνος»[10].

Ὁ καταθλιπτικός ἄνθρωπος βιώνει ἀκριβῶς τήν λύπη, τό φαρμάκι, τόν πόνο διότι δέν «κάμπτει», δέν ταπεινώνεται, δέν μετανοεῖ ἀλλά στενοχωριέται ἀπό πληγωμένο ἐγωισμό καί ἀνθρωπαρέσκεια. 

Ὁ ἐγωισμός γεννιέται ἀπό τήν φιλαυτία

Ὁ ἐγωισμός πού συνδέεται κατ’ ἐξοχήν ὅπως ἐλέχθη μέ τήν ὑπερηφάνεια συνδέεται ἐπίσης καί μέ τήν φιλαυτία. «Ἀπό τήν φιλαυτία γεννιοῦνται ὅλα τά πάθη»[11]. Ἀποκύημα τῆς φιλαυτίας εἶναι ὁ ἐγωισμός. Ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Παΐσιος ὅταν τόν ρώτησαν τί εἶναι φιλαυτία: «(Φιλαυτία εἶναι)τό νά κάνεις τά χατίρια τοῦ παλαιοῦ σου ἀνθρώπου, νά ἀγαπᾶς δηλαδή τόν παλαιό σου ἄνθρωπο. Καί ἡ γαστριμαργία καί ὁ ἐγωισμός καί τό πεῖσμα καί ἡ ζήλεια πρακτορεῖο τους ἔχουν τήν φιλαυτία»[12].

Ἡ ἀγάπη τοῦ ἐγώ, ἡ αὐτολατρεία, τό νά θεωρεῖ ὁ ἄνθρωπος τόν ἑαυτό του ὡς τό κέντρο τοῦ κόσμου εἶναι καί ἡ καταστροφή τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτό τό κλείσιμο στό ἐγώ, ἡ πρός ἑαυτόν καί μόνον στροφή τῆς ἀγαπητικῆς δυνάμεως τοῦ ἀνθρώπου εἶναι λειτουργία αὐτοφυλάκισης, αὐτοκαταστροφῆς, αὐτοδιάλυσης τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου.

Ὁ ἄνθρωπος εἶναι κοινωνικό ὄν. Εἶναι πλασμένος γιά νά ἀγαπήσει τόν Θεό καί τόν πλησίον. Γιά νά τό πετύχει θά πρέπει νά πάψει νά εἶναι φίλαυτος. Γιά νά ἀγαπήσει μέ τήν κατά Θεόν ἀγάπη, τόν πλησίον δηλ. ἀνιδιοτελῶς, χωρίς ὅρια καί διακρίσεις, μέ δική του θυσία πού μπορεῖ νά φθάσει ὡς τόν θάνατο, πρέπει νά πολεμήσει τήν φιλαυτία.

Θά πρέπει νά ἀγωνίζεται νά «βγαίνει», νά ἐξέρχεται ἀπό τήν πρός τόν ἑαυτό του ἄρρωστη ἀγάπη καί νά κινεῖται ἀγαπητικά πρός τόν Θεόν καί πρός τόν πλησίον.

 Ἡ «ἐξοδος» αὐτή βεβαίως, δέν εἶναι σκόρπισμα τοῦ νοῦ πρός τά ἔξω, πρός τά κτίσματα. Εἶναι ἄρνηση τῆς ἄλογης ἀγάπης πρός τό σῶμα[13]. Ἄρνηση  τοῦ ἐγωκεντρισμοῦ, τοῦ θελήματος μας τοῦ ἐγωιστικοῦ, καί γενικά τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ἄρνησις τοῦ ἑαυτοῦ μας κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου: «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν»[14].

Παραπομπές:

[1] Μικρός Παρακλητικός Κανών, Εἰς τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον.

[2] Ὁ ἐγωισμός καί τά συναφῆ μ’ αὐτόν πάθη (φιλαυτία, ὑπερηφάνεια, φιληδονία, φιλαργυρία, φιλοδοξία) εἶναι ἡ κύρια αἰτία καί ὅλων τῶν ἄλλων λεγόμενων «ψυχολογικῶν» προβλημάτων.

[3] Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Πάθη καί ἀρετές, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2006, σελ. 66.

[4] Ἔ.ἀ. σελ. 59.

[5] Ἔ. ἀ. σελ. 67.

[6] Ἔ. ἀ. σελ. 67.

[7] Ἔ.ἀ. σελ. 139.

[8] Ἔ.ἀ. σελ. 143.

[9] Γέροντος Πορφυρίου ἱερομονάχου, Συνομιλία γιά τήν κατάθλιψη, Ἐκδόσεις Ἡ Μεταφόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι, ἐμπεριεχόμενο φυλλάδιο, σελ. 12.( Στό ἑξῆς Συνομιλία γιά τήν κατάθλιψη).

[10] Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Πάθη καί ἀρετές, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2006, σελ. 139.

[11] Ἔ.ἀ. σελ. 39.

[12] Ἔ.ἀ. σελ. 39.

[13] Φιλαυτία κατά τούς ἁγίους Πατέρας εἶναι ἡ ἄλογη ἀγάπη πρός τό σῶμα.

[14] Ματθ. 16, 24.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης

http://HristosPanagia3.blogspot.com

Πηγή εἰκόνας:

http://www.monipetraki.gr/klimax.gif

http://hristospanagia3.blogspot.gr/2013/01/blog-post_8664.html