Οἱ βιοτικές μέριμνες καί ἡ Θεία Χάρη

ΟΙ ΒΙΟΤΙΚΕΣ ΜΕΡΙΜΝΕΣ ΑΠΕΝΕΡΓΟΠΟΙΟΥΝ ΤΗ ΘΕΙΑ ΧΑΡΗ

«Ἀλοίμονο!» ἀναφωνεῖ ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στήν Εἰσαγωγή του στήν Φιλοκαλία καί συνεχίζει: «Εἶναι χρήσιμο ἐδῶ νὰ στενάξομε πικρά, κατὰ τὸ θεῖο Χρυσόστομο. Τόση χάρη ἀπολαύσαμε καὶ τόση εὐγένεια ἀξιωθήκαμε, ὥστε ἡ ψυχὴ μας καθαρμένη ἀπὸ τὸ Πνεῦμα κατὰ τὸ Βάπτισμα νὰ λάμπει περισσότερο ἀπὸ τὸν ἥλιο. Ἐπειδή ὅμως ὡς νήπια δεχτήκαμε αὐτὴ τὴ θεϊκότατη λαμπρότητα, τόσο ἀπὸ τὴν ἄγνοια καί, περισσότερο, σκοτισμένοι ἀπὸ τὴ ζάλη τῶν βιοτικῶν φροντίδων, παραχώσαμε σὲ τέτοιο βαθμὸ τὴ χάρη κάτω ἀπὸ τὰ πάθη, ὥστε κινδυνεύει νὰ σβήσει τελείως μέσα μας τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Καὶ θὰ πάθομε σχεδὸν ὅ,τι καὶ αὐτοὶ ποὺ ἀποκρίθηκαν στὸν Παῦλο καὶ τοῦ εἶπαν: «Ἀλλὰ οὔτε ἂν ὑπάρχει Πνεῦμα Ἅγιο ἀκούσαμε»[1], γιὰ νὰ συμβεῖ σ' ἐμᾶς στ' ἀλήθεια ὅπως ἦταν στὴν ἀρχή, κατὰ τὸν προφήτη[2], ὅταν δὲ μᾶς κυβερνοῦσε ἡ χάρη. Ἀλοίμονο στὴν ἀδυναμία μας· μακάρι νὰ ἐξαφανιζόταν ἡ κακία καὶ ὁ πέραν ἀπὸ τὸ πρέπον ἀγώνας μας γιὰ τὰ αἰσθητά. Καὶ τὸ ἄξιο ἀπορίας εἶναι τοῦτο: Ἄν ἀκούσομε νὰ ἐνεργεῖ ἡ χάρη σὲ ἄλλους, τοὺς φθονοῦμε καὶ τοὺς διαβάλλουμε καὶ οὔτε ποὺ πιστεύουμε ἂν ὑπάρχει κἄν ἡ χάρη στὸν αἰώνα αὐτόν»[3].

Ἀλλοίμονον! Σέ τί τραγική κατάσταση βρισκόμαστε! Ἡ Θεία Χάρη ἔχει καταντήσει ἀνενεργός στούς περισσότερους ἀπό τούς βεβαπτισμένους. Αἰτία: ἡ ἄγνοια τοῦ Θεοῦ καί τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνα· πρό πάντων δέ ἡ ὑπερβολική ἐνασχόληση μέ τά βιοτικά. Ὁ Κύριος παρομοίασε τίς βιοτικές μέριμνες μέ τά ἀγκάθια τά ὁποῖα πνίγουν τόν σπόρο πού ἀρχίζει νά βλαστάνει. Ἀπό ποῦ πηγάζουν οἱ μέριμνες, οἱ ἀγωνιώδεις φροντίδες; Ἀπό τήν ὀλιγοπιστία μας.

Ἡ ὀλιγοπιστία στόν Θεό καί στήν Θεία Πρόνοια Του ὠθεῖ τόν ἄνθρωπο στό νά ἀναζητήσει ἄλλα στηρίγματα καί ἄλλου εἴδους προστασία καί ἐξασφάλιση. Ἠ πρόταση τοῦ πονηροῦ καί τῆς διεφθαρμένης μας λογικῆς εἶναι ἕτοιμη: «Τά χρήματα».  Ἄν ὑποταχθεῖ ὁ ἄνθρωπος καί ἀκολουθήσει τήν ὑποβολή τοῦ πονηροῦ τότε γεμίζει μέ μέριμνες καί ἀγωνιώδεις φροντίδες ἔτσι ὥστε νά ἐπιτύχει τό ποθούμενο: Νά γίνει πλούσιος ἤ ἐπιτέλους νά ἔχει μία «καλή δουλειά». Γίνεται ἔτσι δοῦλος στό μαμωνᾶ, στόν διάβολο καί τά πάθη (φιλαργυρία, φιληδονία καί φιλοδοξία). Ἔχει πλέον ἄλλο Θεό. Πλανᾶται ἄν νομίζει ὅτι «πιστεύει» στόν ἀληθινό Θεό.

 Ὁ Κύριος μᾶς τό ξέκαθάρισε ὅτι δέν μποροῦμε νά δουλεύουμε σέ δύο κυρίους. «Κανεὶς δὲν ἠμπορεῖ νὰ ὑπηρετῆ συγχρόνως δύο κυρίους· διότι ἤ θὰ μισήση τὸν ἕνα καὶ θὰ ἀγαπήση τὸν ἄλλον ἤ θὰ προσκολληθῆ στὸν ἕνα καὶ θὰ καταφρονήση τὸν ἄλλο. Καὶ σεῖς δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπηρετῆτε τὸν Θεὸν καὶ τὸν πλοῦτον· ἤ θὰ ἀγαπήσετε τὸν Θεὸν καὶ θὰ περιφρονήσετε τοὺς ἐπιγείους θησαυροὺς ἤ θὰ ὑποδουλωθῆτε εἰς αὐτοὺς καὶ θὰ καταφρονήσετε τὸν Θεόν»[4]. Ἐκεῖ πού εἶναι ὑποδουλωμένος ἐκεῖ καί προσκυνᾶ, ἐκεῖ καί πιστεύει, ἐκεῖ καί λατρεύει. Ποῦ δίνουμε τό χρόνο μας , τή σκέψη μας καί τήν καρδιά μας; Στά χρήματα, στή μάταιη δόξα τῶν ἀνθρώπων, στίς ἡδονές; Αὐτά τότε εἶναι πού ἔχουμε ὡς θεούς, αὐτά προσκυνᾶμε, αὐτά λατρεύουμε, σ’ αὐτά πιστεύουμε, γι’ αὐτά μεριμνοῦμε, γι’ αὐτά ἀγωνιοῦμε...

 «Μή μεριμνᾶτε» μᾶς εἶπε ὁ Κύριος. Μᾶς τό ἔδωσε ὡς ἐντολή καί ὄχι ὡς μία ἁπλῆ προτροπή. Ἡ μέριμνα μᾶς ἀπορροφᾶ ὁλόκληρους, μᾶς γεμίζει μέ ἄγχος καί μᾶς χωρίζει ἀπό τόν μόνο ἀληθινό Θεό. Ὅταν μεριμνοῦμε γιά ὅ,τιδήποτε πλήν τοῦ Κυρίου ἀποδεικνυόμαστε ἄπιστοι στήν πράξη καί ἀνάξιοι τοῦ Θεοῦ. Δέν τηροῦμε τήν α΄ Ἐντολή πού ἀπαιτεῖ ἀπό ἐμᾶς τό ὁλοκληρωτικό δόσιμο στόν Θεό.« Ἀγαπήσεις κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου» (Μαρκ. 12, 30) μᾶς λέγει. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος ὑποδουλωθεῖ στίς βιοτικές μέριμνες δίδει ὅλην του τήν ψυχή, ὅλην του τήν δύναμη (ψυχική καί σωματική), ὅλην του τήν καρδιά σ’ αὐτές χάνοντας τήν εἰρήνη τοῦ Θεοῦ καί γεμίζοντας τήν ὕπαρξή του μέ ἄγχος.

 «Γιά τοῦτο ἀκριβῶς καὶ σᾶς λέγω, μὴ φροντίζετε μὲ στενοχωρίαν καὶ ἀγωνίαν διὰ τὴν ζωήν σας, δηλαδὴ διὰ τὸ τί θὰ φάγετε καὶ τὸ τί θὰ πίετε, οὔτε καὶ διὰ τὸ σῶμα σας μὲ τί θὰ ἐνδυθῆτε. Δὲν ἀξίζει ἡ ζωὴ περισσότερον ἀπὸ τὴν τροφὴν καὶ τὸ σῶμα ἀπὸ τὸ ἔνδυμα; (Ὁ Θεός, ποὺ σᾶς ἔδωσε τὸ πολυτιμότερον, δὲν θὰ σᾶς δώση καὶ τὸ κατώτερον;) Παρατηρῆστε τὰ πτηνὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἴδετε ὅτι αὐτὰ οὔτε σπέρνουν οὔτε θερίζουν οὔτε συγκεντρώνουν τροφές σέ ἀποθῆκες. Καὶ ὅμως ὁ Πατέρας Σας ὁ οὐράνιος τὰ τρέφει. Σεῖς δὲν ἔχετε ἀσυγκρίτως μεγαλύτερη ἀξία ἀπὸ αὐτά; Ποιὸς δὲ ἀπό σᾶς, ὅσες πολλές καί μεγάλες φροντίδες καὶ ἂν καταβάλη, ἠμπορεῖ νὰ προσθέση στὸ ἀνάστημά του ἕνα πῆχυν; Καὶ ὅμως σᾶς λέγω τοῦτο, οὔτε καὶ αὐτὸς ὁ Σολομών μὲ ὅλην του τὴν βασιλικὴν μεγαλοπρέπειαν καὶ δόξαν δὲν ἐφόρεσε ποτὲ ἕνα τόσον περίλαμπρον ἔνδυμα ὡσὰν αὐτό, μὲ τὸ ὁποῖον περιβάλλεται ἕνα ἀπὸ τὰ ταπεινὰ αὐτὰ ἄνθη. Ἐὰν δὲ ὁ Θεὸς ἐνδύη μὲ τόσην λαμπρότητα τὰ χορτάρια τοῦ ἀγροῦ, ποὺ σήμερα ὑπάρχουν καὶ αὔριον ρίπτονται στὸν φοῦρνον, δὲν θὰ ἐνδύση πολὺ περισσότερόν ἐσᾶς, ὀλιγόπιστοι; Λοιπὸν μὴ κυριευθῆτε ποτὲ ἀπὸ τὴν ἀνήσυχον μέριμναν καὶ μὴ λέγετε συνεχῶς, τί θὰ φάγωμεν ἡ τί θὰ πίωμεν ἡ τί θὰ ἐνδυθῶμεν;

Διότι οἱ εἰδωλολάτρες (ποὺ δὲν γνωρίζουν τὰ αἰώνια ἀγαθὰ καὶ τὴν στοργικὴν πρόνοιαν τοῦ Θεοῦ), ἐπιζητοῦν ἀποκλεστικά καὶ μόνον αὐτὰ τὰ φθαρτὰ ἀγαθά. Σεῖς ὅμως μὴν κυριεύεσθε ἀπὸ τέτοιες μέριμνες, διότι ὁ Πατέρας Σας ὁ οὐράνιος γνωρίζει ὅτι ἔχετε ἀνάγκην ἀπὸ ὅλα αὐτά, καὶ σὰν πανάγαθος, ποὺ εἶναι, θὰ σᾶς τὰ δώση. Ζητεῖτε δὲ κατὰ πρῶτον καὶ κύριον λόγον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἀρετὴν ποὺ θέλει ἀπὸ σᾶς ὁ Θεός, καὶ ὅλα αὐτὰ τὰ ἐπίγεια ἀγαθὰ θὰ σᾶς δοθοῦν μαζί μὲ τὰ ἀνεκτίμητα ἀγαθὰ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Λοιπὸν μὴ καταληφθῆτε ποτὲ ἀπὸ τὴν ἀνήσυχη μέριμνα γιά τίς ἀνάγκες τῆς αὐριανῆς ἡμέρας. Διότι ἡ αὔριο θὰ φροντίση γιά ὅσα θὰ χρειασθῆτε κατ' αὐτήν. Σέ κάθε ἡμέρα ἀρκοῦν οἱ ἰδικές της ἀσχολίες καὶ τὰ ἰδικὰ της βάσανα»[5]. 

        Οἱ ὑπερβολικές βιοτικές φροντίδες, οἱ ἀγωνιώδεις γήινες μέριμνες γιά δουλειά, λεφτά, κοινωνική καταξίωση, ὑλικές ἀπολαύσεις, ἀνθρώπινη δόξα πολύ μᾶς ἀπομακρύνουν ἀπὸ τὸν Θεό. Εἶναι σὰν τὰ πολὺ μακριὰ φορέματα τά ὁποῖα δέν μᾶς ἐπιτρέπουν νά βαδίσουμε. «Ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν καταληφθεῖ πολὺ ἀπὸ τὶς μέριμνες τῆς ζωῆς σύρονται στὰ χαμηλὰ σὰν παχιὲς ὄρνιθες μαζὶ μὲ τὰ ζῶα πού βόσκουν στή γῆ, ἔχοντας τὰ φτερὰ χωρὶς σκοπό»[6], λέει ὁ Μέγας Βασίλειος.       

        Οἱ βιοτικές μέριμνες, ἀπενεργοποιοῦν τή Θεία Χάρη πού λάβαμε κατά τό Ἅγιο Βάπτισμά μας. Ἄς ἐλευθερωθοῦμε ἀπό αὐτές καί ἀπό τόν κόσμο σκεπτόμενοι τόν ἐπικείμενο θάνατό μας καί τήν ἄδηλο κρίση τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἅγιος Ἠσαΐας ὁ Ἀναχωρητὴς λέει χαρακτηριστικά: «Ἔχε μπροστὰ στὰ μάτια σου τὸν θάνατο, κάθε μέρα· συνεχῶς νὰ σκέπτεσαι τὸ πῶς θὰ χωριστεῖς ἀπὸ τὸ σῶμα σου, πῶς θὰ περάσεις ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῶν δυνάμεων τοῦ σκότους ποὺ θὰ σὲ συναντήσουν στὸν ἀέρα καὶ πῶς θὰ παρουσιαστεῖς ἐνώπιόν του Θεοῦ! Προετοιμάσου γιὰ ἐκείνη τὴ Φοβερὴ Ἡμέρα, κατὰ τὴν ὁποία θὰ σὲ βρεῖ ἡ Κρίση τοῦ Θεοῦ, σὰν νὰ τὴν βλέπεις ἤδη ἀπὸ τώρα!»[7]. Οἱ βιοτικές μέριμνες μᾶς κάνουν νά ξεχνοῦμε τό πιό βέβαιο γεγονός τῆς γήινης ζωῆς μας πού κάθε στιγμή μᾶς πλησιάζει ὅλο καί περισσότερο...
       «Ἐὰν δὲν πρόκειται νὰ πεθάνουμε ποτέ» παρατηρεῖ ὁ μέγας ἱεροκήρυκας Ἠλίας Μηνιάτης, «ἀλλὰ πρόκειται νὰ ζήσουμε στὸν κόσμο αἰωνίως, ἂς εἶναι, ἂς γίνωμε δοῦλοι δικοί του γιὰ νὰ τὸν χαροῦμε. Ἄλλα ἐὰν εἴμαστε θνητοί, μία φούχτα χῶμα, καὶ σήμερα ἢ αὔριο πεθαίνουμε καὶ διαλυόμαστε, ἂν αὐτὸς ὁ κόσμος εἶναι πρόσκαιρος, «παράγει γὰρ τὸ σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου»[8], λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἂν λοιπὸν ἐμεῖς ἐδῶ εἴμαστε διαβάτες καὶ ἡ πατρίδα μας εἶναι στὸν οὐρανό, ἂν ἐμεῖς ἔχουμε ἀφεντικὸ καὶ Πατέρα μόνο τὸν Θεό, ἂν στὸ ἅγιο Βάπτισμα Τοῦ ὑποσχεθήκαμε νὰ εἴμαστε πιστοί Του δοῦλοι, τότε τὸν Θεὸ ἂς ὑπηρετοῦμε «ἐξ ὅλης της διανοίας μας καὶ ἐξ ὅλης της ψυχῆς μας καὶ ἐξ ὅλης της ἰσχύος μας»»[9]. Ἔτσι θά ἔχουμε ἐνεργό τήν Θεία Χάρη καί θά ἀξιωθοῦμε τῆς Βασιλείας Του. Ἀμήν.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης

---

[1] Πραξ. 19, 2.

[2] Ἡσ. 63, 16.

[3] Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν, Μετάφραση Ἀντώνιος Γαλίτης, Τόμος Α΄, Ἐκδόσεις Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας,  στ΄ ἔκδοση 2004 σελ. 18.

Τό πρωτότυπο κείμενο ἔχει ὡς ἑξῆς: «Ἀλλ’ οἴμοι! καλόν γάρ ἐνταῦθα στενάξαι πικρόν, κατά τόν Θεῖον Χρυσόστομον. Οἱ γάρ τοσαύτης χάριτος ἀπολαύσαντες καί τηλικαύτης εὐγενείας ἀξιωθέντες, ὥστε τήν ἡμετέραν ψυχήν ὑπέρ Ἥλιον λάμπειν ἐν τῷ Βαπτίσματι καθαιρομένην τῷ Πνεύματι. Ἐπεί δέ νήπιοι τήν τοιαύτην εἰσδεχόμεθα θεοειδεστάτην λαμπρότητα∙ τοῦτο μέν ὑπ’ ἀγνοίας, τό πλέον δέ ὑπό τῆς τῶν βιοτικῶν φροντίδων σκοτομήνης ἐκτυφλωθέντες, ἐπί τοσοῦτον τήν χάριν τοῖς πάθεσι συνεχώσαμεν, ὥστε κινδυνεύειν τελέως τό ἐν ἡμῖν ἀποσβῆναι τοῦ Θεοῦ Πνεῦμα καί τά ἴσα σχεδόν τοῖς πρός τόν Παῦλον ἀποκριναμένοις ἐκείνοις παθεῖν, τοῖς, ἀλλ’ οὐδέ εἰ Πνεῦμα Ἄγιον, εἰποῦσιν, ἐστίν ἠκούσαμεν  καί γενέσθαι ἡμᾶς ἀληθῶς ὡς τό ἀπαρχῆς, κατά τόν Προφήτην, ὅτε οὐκ ἦρχεν ἡ χάρις ἡμῶν. Φεῦ τῆς ἡμῶν ἀσθενείας! ὡς ἀπώλοιτο ἡ κακία, καί ἡ περί τά αἰσθητά ἡμῶν παρά τό δέον προσπάθεια. Καί τό δή θαυμαστόν τοῦτό ἐστιν, ὅτι καί εἰ παρ’ ἑτέροις, τυχόν, ἐνεργουμένην τήν χάριν ἀκούσαιμεν, φθονοῦντες διαβάλλομεν καί οὐδέ εἰ ἔστιν ἐνέργεια χάριτος ἐν τῷ νῦν αἰῶνι πιστεύομεν». (Ἁγίων Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου καί Μακαρίου τοῦ Νοταρᾶ, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν συνερανισθεῖσα παρά τῶν Ἁγίων καί Θεοφόρων Πατέρων, ἐν ᾗ διά τῆς κατά τήν πράξιν καί θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας ὁ νοῦς καθαίρεται, φωτίζεται καί τελειοῦται καί εἰς ἥν προσετέθησαν τά ἐκ τῆς ἐν Βενετίᾳ ἐκδόσεως ἐλλείποντα κεφάλαια τοῦ μακαρίου Πατριάρχου Καλλίστου, ἔκδοσις Ε΄, ἐκδοτικός οἶκος «Ἀστήρ», Ἀλ. καί Ἐ. Παπαδημητρίου, Λυκούργου 10-Ἀθῆναι, 1982).

[4] Ματθ. 6,24       

[5]Μτ. 6, 34  
[6]Μ. Βασιλείου, Ἐπιστολαί, Ἐπιστολή 293,TLG, Basilius Theol., Epistulae (2040: 004) “Saint Basile. Lettres, 3 vols.”, Ed. Courtonne, Y. Paris: Les Belles Lettres, 1:1957; 2:1961; 3:1966. Epistle 293, section 1, line 19. Τό κείμενο ἔχει ὡς ἑξῆς:« Ἐπεὶ οἵ γε σφοδρῶς ταῖς τοῦ βίου μερίμναις κατειλημμένοι, οἷον ὄρνιθες πολύσαρκοι εἰκῆ τὸ πτερὸν ἔχοντες, κάτω που σύρονται μετὰ τῶν βοσκημάτων».
[7]Ἁγίου Νικολάου Ἀχρίδος: Γιά τίς βιοτικές μέριμνες,
http://hristospanagia3.blogspot.com/2011/07/blog-post_6072.html

[8]Α΄Κορ. 7, 31.
[9] Πρβλ. Μαρκ. 12,30 «ἀγαπήσεις κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου». Ἀναφορά στό: Ἠλία Μηνιάτη, Ἐπισκόπου Κερνίκης καί Καλαβρύτων, Ὁμιλία στό «Οὐδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν». Βρίσκεται στό: Πατερικό Κυριακοδρόμιο, Ἔκδ. Ι. Κελλίον Ἁγίου Νικολάου Μπουραζέρη, Ἅγιον  Ὄρος, σελ. 155-156

http://hristospanagia3.blogspot.gr/2011/09/blog-post_2947.html