Τί εἶναι ἡ ψυχή καί ποιά τά μέρη της

 

ΤΑ ΠΑΘΗ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΟΝΤΑΙ 

 

Α1) ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΑΘΗ

 

Τί εἶναι ἡ ψυχή καί ποιά τά μέρη της.

Σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό ἡ «ψυχή εἶναι οὐσία ἁπλῆ, ζωντανή, ἀσώματη, ἀόρατη κατά τήν φύση της στούς σωματικούς ὀφθαλμούς, λογική καί νοερά, ἀσχημάτιστη, χρησιμοποιεῖ ὀργανικό σῶμα καί παρέχει σ’ αὐτό τήν ζωή, τήν γέννηση, τήν αὔξηση καί τήν αἴσθηση. Δέν ἔχει ξεχωριστόν ἀπό αὐτήν τόν νοῦ, ἀλλά αὐτός εἶναι τό καθαρώτατο μέρος της (ὅπως ἀκριβῶς εἶναι τό μάτι γιά τό σῶμα, ἔτσι εἶναι ὁ νοῦς γιά τήν ψυχή). Εἶναι αὐτεξούσια, θελητική καί ἐνεργητική. Εἶναι τρεπτή, δηλ. τρέπεται (μεταβάλλεται μέ τήν θέλησή της), διότι εἶναι καί κτιστή. Ὅλα αὐτά τά ἔχει κατά φύση, ἀφοῦ τά πῆρε ἀπό τήν Χάρη Αὐτοῦ πού τήν δημιούργησε. Ἀπό Αὐτήν (τήν Χάρη) ἔχει πάρει καί τήν ὕπαρξη καί τό νά εἶναι ἐκ φύσεως αὐτήν πού εἶναι»¹.

Ἡ ψυχή ἔχει τρία μέρη: Λογιστικό, Θυμικό καί Ἐπιθυμητικό. Αὐτά θά μελετήσουμε τώρα γιά νά γίνει κατανοητός ὁ μηχανισμός δημιουργίας τῶν διαφόρων παθῶν.

Γράφει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «Τριμερή λέμε τήν ψυχή ἐπειδή ἔχει λογικό ἤ λογιστικό, θυμικό καί ἐπιθυμητικό. (Ἔχει αὐτά τά μέρη) Ἔτσι ὥστε, διά μέν τοῦ λογικοῦ νά λογίζεται, διά δέ τοῦ θυμικοῦ νά ὀργίζεται μέ τούς δαίμονες ἔχοντας ἀνδρεία πρός αὐτούς, διά δέ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ νά ἀγαπᾶ τόν Θεό.

Αὐτό δέ τό ἐπιθυμητικό διαιρεῖται σέ τρία:

(α) Στό Θεϊκό,

(β) στό φυσικό καί μέσο, καί

(γ) στό σαρκικό, τό ὁποῖο εἶναι τό διαβολικό.

Θεϊκό εἶναι τό νά ἀγαπᾶ κάποιος τόν Θεό. Φυσικό, τό νά ἀγαπᾶ τά κατά φύσιν. Σαρκικό, τό νά ἀγαπᾶ τά παρά φύσιν. Γιά παράδειγμα κατά φύσιν μέν ὁ γάμος, παρά φύσιν δέ ἡ πορνεία καί τά παρόμοια...»².

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀναφερόμενος στὸ ὅτι ἡ ψυχὴ εἶναι κατ’ εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος καὶ γράφοντας ὅτι ἡ Ἁγία Τριὰς εἶναι Νοῦς, Λόγος καὶ Πνεῦμα, λέγει ὅτι ἡ ψυχή, δημιουργημένη ἀπὸ τὸν Θεὸ κατ’ εἰκόνα Του, εἶναι «νοερά, λογικὴ τὲ καὶ πνευματική». Γι’ αὐτὸ ὁφείλει νὰ φυλάττη τὴν τάξη αὐτῆς, νὰ ἀναφέρεται ὁλοκληρωτικὰ στὸν Θεό. Νὰ βλέπει μόνον τὸν Θεό, νὰ κοσμεῖ τὸν ἑαυτό της μὲ τὴν διαρκῆ μνήμη καὶ θεωρία καὶ μὲ τὴν θερμοτάτη πρὸς αὐτὸν καὶ διάπυρη ἀγάπη³.

Ἡ ψυχὴ, διὰ τῶν παθῶν καὶ τῶν ἁμαρτιῶν, διασπᾶται, γι’ αὐτὸ χρειάζεται νὰ ἑνοποιῆται, προσφερόμενη στὸν Θεό. Ἡ ἑνοποίηση ἐπιτυγχάνεται μὲ πολλοὺς τρόπους, κυρίως μὲ τὴν ἐφαρμογὴ τοῦ λόγου τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἅγιος Θεόληπτος, Μητροπολίτης Φιλαδελφείας, τονίζει κυρίως τὴν ἀξία τῆς προσευχῆς. «Καὶ ἡ καθαρὰ προσευχή, νοῦν καὶ λόγον καὶ πνεῦμα πρὸς ἑαυτὴν συνάπτουσα, διὰ μὲν τοῦ λόγου τὸ ὄνομα, διὰ δὲ τοῦ νοῦ τῷ παρακαλουμένῳ Θεῷ ἀτενίζει ἀρεμβάστως (Ἡ καθαρά προσευχή συνάπτει στόν ἑαυτό της τόν νοῦ, τόν λόγο καί τό πνεῦμα. Διά μέν τοῦ λόγου προφέρει τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, διά μέσου τοῦ νοῦ ἀτενίζει χωρίς νά ρεμβάζει πρός τόν Θεό), διὰ δὲ τοῦ πνεύματος τὴν κατάνυξιν, τὴν ταπείνωσιν καὶ τὴν ἀγάπην ἐμφανίζει, καὶ οὕτω δυσωπεῖ (παρακαλεῖ, ἱκετεύει) τὴν ἄναρχον Τριάδα, τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα, τὸν ἕνα Θεὸν»⁴. Μὲ τὸν λόγο μνημονεύουμε διαρκῶς τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, μὲ τὸν νοῦν ἀτενίζουμε τὸν Θεὸ ἀρεμβάστως καὶ μὲ τὸ πνεῦμα διακατεχόμαστε ἀπὸ κατάνυξη, ταπείνωση καὶ ἀγάπη.

Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ἑνώνονται οἱ τρεῖς δυνάμεις τῆς ψυχῆς καὶ προσφέρονται στὴν Ἁγία Τριάδα. Ἔτσι ἐπιτυγχάνεται ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς ... Ἡ διάσπαση τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς συνιστᾶ ἀσθένεια καὶ ἡ ἑνοποίηση συνιστᾶ τὴν θεραπεία»⁵.

Ἀπόσπασμα ἀπό τό Βιβλίο:Τά πάθη καί ἡ κατάθλιψη - Τί εἶναι καί πῶς θεραπεύονται (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) - Νέο βιβλίο 

 Σχῆμα 14Χ20.5 ,Σελίδες: 282, Τιμή: 9€, Παραγγελίες στό τηλέφωνο 6944577885 ἤ στό e- mail: hristospanagia@yahoo.gr 

1Ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, TLG, Work #004 26.44 to Work #004 26.52 Ψυχὴ τοίνυν ἐστὶν οὐσία ζῶσα ἁπλῆ͵ ἀσώματος͵ σωματικοῖς ὀφθαλ μοῖς κατ΄ οἰκείαν φύσιν ἀόρατος͵ λογική τε καὶ νοερά͵ ἀσχημάτιστος͵ ὀργανικῷ κεχρημένη σώματι καὶ τούτῳ ζωῆς αὐξήσεώς τε καὶ αἰσθήσεως καὶ γεννήσεως παρεκτική͵ οὐχ ἕτερον ἔχουσα παρ΄ ἑαυτὴν τὸν νοῦν͵ ἀλλὰ μέρος αὐτῆς τὸ καθαρώτατον (ὥσπερ γὰρ ὀφθαλμὸς ἐν σώματι͵ οὕτως ἐν ψυχῇ νοῦς)͵ αὐτεξούσιος͵ θελητική τε καὶ ἐνεργητική͵ τρεπτὴ ἤτοι ἐθελότρεπτος͵ ὅτι καὶ κτιστή͵ πάντα ταῦτα κατὰ φύσιν ἐκ τῆς τοῦ δημιουργήσαντος αὐτὴν χάριτος εἰληφυῖα͵ ἐξ ἧς καὶ τὸ εἶναι καὶ τὸ φύσει οὕτως εἶναι εἴληφεν.

2 Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, TLG, Joannes Damascenus Scr. Eccl., Theol., De partibus animae (fragmentum) [Dub.] Volume 95, page 232, line 6 : «Τριμερῆ δὲ λέγομεν τὴν ψυχὴν, ἔχουσαν λογικὸν, θυμικὸν, καὶ ἐπιθυμητικόν· ἵνα διὰ μὲν τοῦ λογικοῦ λογίζηται· διὰ δὲ τοῦ θυμικοῦ ὀργίζηται τοῖς δαίμοσιν, ἀνδριζομένη κατ' αὐτῶν· διὰ δὲ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ ἀγαπᾷ τὸν Θεόν. Τοῦτο δὲ τὸ ἐπιθυμητικὸν διαιρεῖται εἰς τρία· εἰς θεϊκὸν, φυσικὸν, καὶ μέσον τὸ σαρκικὸν, ὅπερ ἐστὶ τὸ διαβολικόν. Θεϊκὸν μὲν, τὸ ἀγαπᾷν τὸν Θεόν· φυσικὸν δὲ, τὸ ἀγαπᾷντὰ κατὰ φύσιν· σαρκικὸν δὲ τὸ ἀγαπᾷν τὰ παρὰ φύσιν· οἷον, κατὰ φύσιν μὲν ὁ γάμος· παρὰ φύσιν δὲ, ἡ πορνεία, καὶ τὰ τοιαῦτα».

3 Φιλοκαλία Δ’, σελ. 147, μ’. Στό: Μητροπολίτου Ναυπάκτου και ἁγ. Βλασίου Ἱεροθέου, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία (πατερική θεραπευτική ἀγωγή), Ἔκδοση Ζ’, Ἱερά Μονή Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), Κεφάλαιο Γ΄, Τί εἶναι ἡ ψυχή.

4Ὅ.π. σελ. 10

5Μητρ. Ἱεροθέου Βλάχου, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, Διαίρεση και δυνάμεις τῆς ψυχῆς, http://www.oodegr.com/oode/dogma/psyxi3.htm#_ednref32