Ἡ κακοπάθεια ὡς μίμηση τοῦ Κυρίου

Ἡ ἑκούσια κακοπάθεια εἶναι μίμηση τῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου.

Ὁ Κύριος κακοπαθοῦσε ἑκούσια ἀπό τήν πρώτη μέχρι τήν τελευταία στιγμή τῆς ζωῆς Του· καί βέβαια δέν εἷχε ἀνάγκη ὁ Κύριος ἀσκήσεως καί μετανοίας. Ἔζησε ἒτσι, γιά νά διδάξει ἐμᾶς, γιά νά μᾶς δώσει πρότυπο ζωῆς· τήν κακοπάθεια καί τήν ταπείνωση. Μᾶς κάλεσε στόν ἀληθινό μοναδικό τρόπο ζωῆς, πού εἶναι ἡ μετάνοια.

Γι' αυτό νήστεψε 40 ἡμέρες, πού εἶναι πολύ μεγάλη ἂσκηση. Νήστεψε, γιά νά μᾶς διδάξει ὃτι, ὅπως διά τῆς ἀκρασίας (τῆς μή τηρήσεως τῆς ἐγκρατείας), τῆς μή τηρήσεως τῆς πρώτης ἐντολῆς, πού ἦταν ἡ νηστεία (<<μή φάγετε>>) χάσαμε τόν παράδεισο, ἒτσι καί διά τῆς νηστείας, τῆς ἐγκρατείας καί τῆς ὑπακοῆς θά τόν ξανακερδίσουμε.

Καλούμεθα νά μιμηθοῦμε (ὅσο μποροῦμε) τόν Κύριο. Κοπιάζοντας σωματικά, μέ δάκρυα, νηστεῖες, ἀγρυπνίες, γονυκλισίες, ἐγκράτεια σωματικῆς ἀνάπαυσης, χειρωνακτική ἐργασία. Εἶναι ὃλα αὐτά ἀπό τά ἰσχυρότερα ὃπλα πού ἒχουμε.

Ἄν τό πρῶτο πάθος εἶναι, ὅπως καί εἶναι πράγματι, ἡ φιλαυτία, ἡ πρώτη ἀρετή, κατά τόν ἀββᾶ Ἰσαάκ, εἶναι ἡ περιφρόνηση τῆς ἀνάπαυσης. <<Πρό πάντων τῶν παθῶν, ἡ φιλαυτία· πρό δέ πασῶν τῶν ἀρετῶν, ἡ τῆς ἀναπαύσεως καταφρόνησις>>[i].

Ἀπό τή φιλαυτία προέρχονται ὅλα τά ἄλλα πάθη, ἐνῶ ἡ περιφρόνηση τῆς ἀνάπαυσης γεννᾶ ὅλες τίς ἀρετές. Ἡ ἀνάπαυση καί ἡ ἀργία ἔχουν καταστροφικά ἀποτελέσματα στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, σημειώνει ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ, καί μποροῦν νά βλάψουν κάποιον περισσότερο ἀπό τίς ἐνέργειες τῶν δαιμόνων. Ὅταν τό σῶμα ἀποδεχθεῖ τήν ἀνάπαυση καί τήν ἀργία, κάθε κακία τελειοποιεῖται στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Καί ἄν κανείς ἐπιθυμεῖ ἔντονα τό καλό, ἡ ἀνάπαυση καί ἡ ἀργία σιγά-σιγά ἀφαιροῦν ἀπό αὐτόν ἀκόμη καί αὐτή τή διάθεση τοῦ καλοῦ, τήν ὁποία εἶχε.[ii]

Εἶναι ἀπαραίτητο νά περιφρονεῖ κανείς τήν ἀνάπαυση τοῦ σώματος. Ἐπίσης, νά ἀγαπᾶ καί νά ἐπιδιώκει τόν κόπο καί τίς δυσκολίες, τά ὁποῖα ὁδηγοῦν στήν τελείωση τῶν ἐντολῶν, ἀποτελοῦν τήν αἰτία τῆς ἀρετῆς καί θεραπεύουν τά πάθη.[iii]

Οἱ θλίψεις καί οἱ κίνδυνοι ἐξαφανίζουν τήν ἡδυπάθεια τῶν παθῶν πού τρέφει καί αὐξάνει ἡ ἀνάπαυση. Καί <<ὥσπερ καθαίρουσι τά φάρμακα τήν ἀκαθαρσίαν τῶν χυμῶν τῶν πονηρῶν ἐκ τοῦ σώματος, οὕτως ἡ σφοδρότης τῶν θλίψεων καθαίρει τά πονηρά ἐκ τῆς καρδίας>>[iv].

«Τοῦτο τό γένος (τῶν δαιμόνων, τῶν παθῶν) οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ>> (Μαρκ. 9, 29), εἶπε ὁ Κύριος. Γι' αυτό καί οἱ ἃγιοι πέρασαν τήν ζωή τους μέ ἂκρα νηστεία καί ἐγκράτεια γενικότερα. Γράφει ὁ Μ. Βασίλειος γιά τή νηστεία: [v]<<Βλέπεις τί κάνει ἡ νηστεία· καί ἀρρώστειες θεραπεύει καί ρεύματα σωματικά ξηραίνει καί δαίμονες βγάζει καί λογισμούς πονηρούς ἀποδιώχνει καί τόν νοῦ λαμπικάρει καί τήν καρδιά καθιστᾶ καθαρή καί τό σῶμα ἁγιασμένο καί στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ μπροστά στήνει τόν ἄνθρωπο.

Καί γιά νά μή νομίσεις ὅτι αὐτά εἶναι μόνο λόγια, ἔχεις τήν μαρτυρία τοῦ εὐαγγελίου πού λέει ὁ Κύριος. Τόν ρώτησαν οἱ μαθητές Του λέγοντας: Κύριε δεῖξε μας, μέ ποιόν τρόπο ἐκδιώκονται τά ἀκάθαρτα πνεύματα; Καί εἶπε ὁ Κύριος: << αὐτό τό γένος δέν βγαίνει, παρά μέ νηστεῖες καί προσευχές>>. Καθένας λοιπόν πού ἐνοχλεῖται ἀπό πνεῦμα ἀκάθαρτο, ἐάν νοήσει καί χρησιμοποιήσει αὐτό τό φάρμακο, ἐννοῶ τήν νηστεία, ἀμέσως τό πνεῦμα τό πονηρό στενοχωρούμενο φεύγει, ἐπειδή φοβᾶται τήν νηστεία. Διότι πάρα πολύ εὐχαριστιοῦνται οἱ δαίμονες μέ τήν κραιπάλη καί τήν ἀνάπαυση τοῦ σώματος. Μεγάλη δύναμη ἡ νηστεία, καί μεγάλα κατορθώματα γίνονται μ' αὐτήν.

Διότι ἀπό ποῦ οἱ ἄνθρωποι κάνουν μεγάλες δυνάμεις καί θαύματα γίνονται διά μέσου αὐτῶν, καί θεραπεῖες στούς πάσχοντες δωρίζει ὁ Θεός διά μέσου αὐτῶν, παρά διά τῆς ἀσκήσεως καί τῆς ταπεινοφροσύνης καί τοῦ ὀρθοῦ τρόπου ζωῆς; Διότι ἡ νηστεία εἶναι ἡ ζωή τῶν ἀγγέλων, καί ἐκεῖνος πού τήν χρησιμοποιεῖ βρίσκεται στήν ἀγγελική τάξη>>.

῾Η κακοπάθεια ἐξολοθρεύει τήν ἡδονή, τήν φιληδονία, ἁγνίζει τό σῶμα, περικόπτοντας τά σωματικά ἁμαρτήματα. ᾿Αλλά καθαρίζει παράλληλα καί τήν ψυχή. Διότι ταπεινώνει τό σῶμα καί μαζί μέ τό σῶμα -πρᾶγμα φαινομενικά παράδοξο- συνταπεινώνεται καί ἡ ψυχή.

῾Η ταπεινή ψυχή ἑλκύει τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ὁ Θεός <<ταπεινοῖς δίδωσι χάριν>>. Κατέρχεται ἡ καθαρτική Θ. Χάρις καί ἒτσι ἡ ψυχή καθαρίζεται. <<᾿Επειδή τό δηλητήριο τῆς ἁμαρτίας πού ἒχει συσσωρευθεῖ μέσα μας εἶναι πολύ, (μᾶς διδάσκει ὁ ῝Οσιος Νικήτας Στηθᾶτος) ἒχει ἀνάγκη καί ἀπό πολύ καθαρτική φωτιά τῆς μετανοίας, μέ δάκρυα καί θεληματικούς κόπους τῆς ἀσκήσεως.

Γιατί ἀπό τούς μολυσμούς τῆς ἁμαρτίας καθαριζόμαστε ἢ μέ θεληματικούς κόπους ἢ μέ ἀθέλητες ὀδύνες πού ἐπιτρέπει ὁ Θεός. Ἄν προηγοῦνται τά θεληματικά, δέν μᾶς ἒρχονται τά ἀθέλητα. ῝Οταν ὃμως τά θεληματικά δέν καθαρίζουν τό ἐσωτερικό τοῦ ποτηρίου καί τοῦ πιάτου, τότε ἒρχονται οἱ ὀδύνες σφοδρότερες καί συντελοῦν στήν ἀποκατάστασή μας στό ἀρχικό κάλλος, γιατί ἒτσι τά οἰκονόμησε ὁ Τεχνίτης>>[vi]

Δέν ὑπάρχει ἂλλος δρόμος καί ἂλλος τρόπος. Χρειάζεται ἑκούσια κακοπάθεια ἄλλά καί ἀποδοχή τῆς ἀκούσιας, ἂν δέν εἶναι ἀρκετή ἡ προσπάθειά μας γιά τήν κάθαρση μέ τήν ἑκούσια μίμηση τῶν παθημάτων καί τοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου. Γιά νά καθαρθοῦμε, νά ἀναστηθοῦμε, πρέπει νά σταυρωθοῦμε, νά πονέσουμε, νά θλιβοῦμε εἲτε ἑκούσια εἲτε ἀκούσια. << Διά πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν>>.

Μερικοί θέλουν νά φθάσουν στήν ᾿Ανάσταση χωρίς νά περάσουν ἀπό τόν Γολγοθᾶ· δέν γίνεται. ῝Οπως ὁ ᾿Απόστολος Πέτρος <<ἐξελθών ἒξω ἒκλαυσε πικρῶς>>, ὃπως ἡ πόρνη, ὃπως ὁ τελώνης, ὃπως ὃλοι οἱ ἃγιοι, ἒκλαιγαν καί κακοπαθοῦσαν, <<ὑστερούμενοι θλιβόμενοι κακουχούμενοι>> συνεχῶς, μιμούμενοι τόν Κύριο, ἒτσι ὁφείλουμε καί ἐμεῖς νά κάνουμε· μάλιστα δέ νά ἀγαπήσουμε τά δάκρυα, τήν κακοπάθεια.

<<᾿Εκεῖνος πού θέλει νά κόψει τά πάθη μέ τόν κλαυθμό τά κόβει, καί ἐκεῖνος πού θέλει νά ἀποκτήσει τίς ἀρετές μέ τόν κλαυθμό τίς άποκτᾶ>> μᾶς διδάσκει ὁ ῝Αγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος[vii]καί

<<῝Οπως ἡ τροφή καί ἡ πόσις εἶναι ἀναγκαία γιά τό σῶμα, ἒτσι καί τά δάκρυα γιά τήν ψυχή, ὣστε αὐτός πού δέν κλαίει κάθε ἡμέρα (δειλιάζω νά πῶ κάθε ὣρα, γιά νά μή φανῶ βαρύς) καταστρέφει τήν ψυχή του μέ τήν πείνα καί χάνεται...᾿Αφαίρεσε τά δάκρυα καί συναφαίρεσες μ᾿ αὐτά τήν κάθαρση· χωρίς δέ κάθαρση κανείς δέν θά δεῖ τόν Θεό»[viii]

Ἔ­χει γρα­φτεῖ:

«Υἱ­έ αν­θρώ­που, μέ ζυ­γα­ρι­ά νά τρῶς τό ψω­μί σου καί μέ μέ­τρο νά πί­νεις τό νε­ρό σου» (Ί­ε­ζε­κι­ήλ δ΄,10-11) ἐ­πει­δή αὐτό εἶ­ναι ἀρ­κε­τό γι­ά νά δι­α­τρέ­φε­ται ἐ­κεῖνος πού ἀ­γω­νί­ζε­ται κα­τά Θε­όν. Δι­ό­τι, ἄν δέν δώ­σεις αἷ­μα,... δέν θά λά­βεις πνεῦ­μα.

Καί ὁ θεῖ­ος Δα­βίδ: «Τά γό­να­τά μου ἀ­σθέ­νη­σαν ἀ­πό τήν νη­στεί­α καί ἡ ὄ­ψη μου ἀλ­λοι­ώθη­κε μέ τήν στέ­ρη­ση τοῦ λα­δι­οῦ»(Ψαλ­μ. 108, 24). Καί ὁ Θε­ο­λό­γος (ἅγ. Γρη­γό­ρι­ος): « Μέ τί­πο­τε ἄλ­λο δέν εὐα­ρε­στεῖται ὁ Θε­ός, ὅ­σο μέ τήν κα­κο­πά­θει­α, καί στά δά­κρυ­α ἀ­ντα­πο­δί­δει τό έ­λε­ός Του». Καί ὁ ἅ­γι­ος Ἰ­σα­άκ: «Ὅ­πως ἡ μη­τέ­ρα φρο­ντί­ζει γι­ά τό παι­δί της, ἔ­τσι καί ὁ Χρι­στός φρο­ντί­ζει γι­ά τό σῶ­μα πού κα­κο­πα­θεῖ δι΄ Αὐτόν, καί εἶναι πά­ντο­τε κο­ντά στό σῶ­μα αὐ­τό καί τό βο­η­θεῖ καί δέν τό ἀ­φήνει νά κα­τα­πέ­σει τε­λεί­ως» καί πά­λι: «σέ κοι­λι­ά γε­μά­τη δέν ὑ­πάρ­χει γνώ­ση τῶν μυ­στη­ρί­ων τοῦ Θε­οῦ » [ Ἄ­ρα θά λέ­γα­με, δέν ὑ­πάρ­χει γνώ­ση καί θέ­α οὔ­τε καί τοῦ μυ­στη­ρί­ου τῆς Ἀ­να­στά­σε­ως, στό ὁποῖο ἔσπευδε νά φθάσει ὁ ἅγιος ἀπόστολος Παῦλος συσταυρούμενος καί συννεκρούμενος μέ τόν Κύριο]. Ὅ­πως ἀ­κο­λου­θοῦν σέ ἐ­κεί­νους πού σπέρ­νουν δά­κρυ­α τά δε­μά­τι­α τῆς ἀ­γαλ­λι­ά­σε­ως, ἔ­τσι ἀ­κο­λου­θεῖ ἡ χα­ρά στήν κα­κο­πά­θει­α γι­ά τόν Θε­ό. Καί μα­κά­ρι­ος εἶ­ναι ἐ­κεῖ­νος πού ἔ­κλει­σε τό στό­μα του σέ κά­θε ἡ­δυ­πάθει­α πού τόν χω­ρί­ζει ἀ­πό τόν Δη­μι­ουρ­γό του>>.

Καί πά­λι λέγει ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ: «Γι­ά πο­λύ και­ρό, ἀ­φοῦ δο­κί­μα­σα πει­ρα­σμούς ἀ­πό δε­ξι­ά καί ἀ­πό ἀ­ρι­στε­ρά καί ἀ­φοῦ δέ­χτη­κα ἀ­μέ­τρη­τες πλη­γές ἀ­πό τόν ἀ­ντί­πα­λο καί ἀ­φοῦ ἀ­ξι­ώ­θη­κα με­γά­λων πα­ρη­γο­ρι­ῶν κρυ­φά ἀ­πό τόν Θε­ό, ἀ­πέ­κτη­σα προ­σω­πι­κή πεί­ρα ἀ­πό τά πολ­λά χρό­νι­α, δο­κι­μα­ζό­με­νος ἀ­πό τόν Θε­ό καί μέ τήν χά­ρη Του ἔ­μα­θα τοῦ­τα: τό θε­μέ­λι­ο ὅ­λων τῶν κα­λῶν καί ἡ ἀ­νά­κλη­ση τῆς ψυ­χῆς ἀ­πό τήν αἰ­χμα­λω­σί­α τοῦ ἐ­χθροῦ καί ὁ δρό­μος πού ὁ­δη­γεῖ τό φῶς καί στήν ζω­ή εἶ­ναι αὐ­τοί οἱ δύ­ο τρό­ποι:

1) Νά πε­ρι­ο­ρί­σει κα­νείς τόν ἑ­αυ­τό του σέ ἕ­ναν τό­πο (ἐ­γκρά­τει­α με­τα­κι­νή­σε­ων -ὄ­χι πε­ρι­σπα­σμός,δι­ά­χυ­ση, ἐ­ξω­στρέ­φει­α, ἀλ­λά κα­τά τό πα­τε­ρι­κό «κά­θου εἰς τό κελ­λί­ον σου καί αὐ­τό σέ δι­δά­ξει πά­ντα») καί

2) νά νη­στεύ­ει πά­ντο­τε, δηλ, νά κα­νο­νί­σει τόν ἑ­αυ­τό του σο­φά καί συ­νε­τά, ὥ­στε νά ἔ­χει ἐ­γκρά­τει­α στήν κοι­λί­α, ἀ­με­τα­κί­νη­τη δι­α­μο­νή (τό ἀ­ντί­θε­το μέ ὅ,τι γί­νε­ται σή­με­ρα: ἀ­κα­τα­στα­σί­α στίς με­τα­κι­νή­σεις, του­ρι­σμός κ.λπ.) στήν ἡ­συ­χί­α καί ἀ­δι­ά­λει­πτη σχόλη (θά λέ­γα­με ἐ­να­σχό­λη­ση μέ τόν Θε­ό καί ἀ­με­ρι­μνί­α γι­ά ὅ,τι ἄλ­λο κα­τά τό: «σχο­λά­σα­τε καί γνῶ­τε ὅ­τι ἐ­γώ εἰ­μί ὁ Θε­ός») καί με­λέ­τη Θε­οῦ.

Ἀ­πό ἐ­δῶ προ­έρ­χε­ται ἡ ὑ­πο­τα­γή τῶν αἰ­σθή­σε­ων· ἀ­πό ἐ­δῶ ἡ νή­ψη τοῦ νοῦ· ἀ­πό ἐ­δῶ ἐ­ξη­με­ρώ­νο­νται τά ἄ­γρι­α πά­θη πού κι­νοῦ­νται μέ­σα στό σῶ­μα· ἀ­πό ἐ­δῶ προ­έρ­χε­ται ἡ πρα­ό­τη­τα τῶν λο­γι­σμῶν· ἀ­πό ἐ­δῶ οἱ δι­ά­φο­ρες φω­τει­νές κι­νή­σεις τῆς δι­α­νοί­ας· ἀ­πό ἐ­δῶ ἡ σπου­δή πρός τά ἱ­ε­ρά ἔρ­γα τῆς ἀ­ρε­τῆς· ἀ­πό ἐ­δῶ τά ὑ­ψη­λά καί λε­πτά νο­ή­μα­τα· ἀ­πό ἐ­δῶ τά ἄ­με­τρα δά­κρυ­α πού χύ­νο­νται κά­θε ὥ­ρα καί ἡ μνή­μη τοῦ θα­νά­του· ἀ­πό ἐ­δῶ ἡ κα­θα­ρή σω­φρο­σύ­νη, ἡ ὁ­ποί­α ἀ­πέ­χει τε­λεί­ως ἀ­πό κά­θε φα­ντα­σί­α πού πει­ρά­ζει τή δι­ά­νοι­α· ἀ­πό ἐ­δῶ ἡ ὀ­ξυ­δέρ­κει­α καί ἡ ὀ­ξύ­τη­τα τῆς γνώ­σε­ως ὅ­σων βρί­σκο­νται μα­κρι­ά· ἀ­πό ἐ­δῶ πη­γά­ζουν τά βα­θύ­τε­ρα μυ­στι­κά νο­ή­μα­τα... καί ἡ δι­ά­κρι­ση τῶν πο­νη­ρῶν πνευ­μά­των ἀ­πό τίς ἀγ­γε­λι­κές Δυ­νά­μεις καί τῶν ἀ­λη­θι­νῶν ὁ­ρά­σε­ων ἀ­πό τίς μά­ται­ες φα­ντα­σί­ες... Καί μέ λί­γα λό­γι­α ἀ­πό ἐ­δῶ προ­έρ­χε­ται ἡ ἐ­λευ­θε­ρί­α τοῦ ἀν­θρώ­που τοῦ ἀ­λη­θι­νοῦ καί ἡ χα­ρά τῆς ψυ­χῆς καί ἡ ἀ­νά­στα­σις καί ἡ ἀ­νά­παυ­ση στήν Βα­σι­λεί­α τῶν Οὐ­ρα­νῶν μα­ζί μέ τό Χρι­στό>>. (ΑΓ. ΚΑΛ­ΛΙ­ΣΤΟΥ ΚΑΙ Ι­ΓΝΑ­ΤΙ­ΟΥ ΞΑΝ­ΘΟ­ΠΟΥ­ΛΩΝ: Μέ­θο­δος καί κα­νό­νας ἀ­κρι­βής...Φι­λο­κα­λί­α τομ. Ε , σελ.55,56)­ Γι' αυτό «λέει στό Γεροντικό ὃτι ρώτησε ἓνας ἀδελφός κάποιον Γέροντα, λέγοντας· «Τί εἶναι ἡ ταπείνωση»; Κι ὁ Γέροντας εἶπε·«῾Η ταπείνωση εἶναι μεγάλο καί θεϊκό ἒργο. ῾Ο δέ δρόμος πού ὁδηγεῖ στήν ταπείνωση εἶναι οἱ σωματικοί κόποι πού γίνονται μέ ἐπίγνωση καί τό νά θεωρεῖς τόν ἑαυτό σου κάτω ἀπό ὃλη τήν κτίση καί τό νά προσεύχεσαι ἀδιάλειπτα».

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
 http://Hristospanagia3.blogspot.com

---

[i]Στό βιβλίο τοῦ Δ. Καλλιντέρη, Πάθη καί ἀρετές κατά τήν διδασκαλία τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, Ἀββᾶ Ἰσαάκ: Ἀσκητικά Λογ. ΟΑ', σελ.278

[ii]Στό βιβλίο τοῦ Δ. Καλλιντέρη, Πάθη καί ἀρετές κατά τήν διδασκαλία τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, Λογ.ΟΓ' σελ.291

[iii] Ἔ.ἀ. Ἀββᾶ Ἰσαάκ, Ἀσκητικά Λογ. ΚΖ' σελ. 119

[iv] Ἔ.ἀ. Ἀββᾶ Ἰσαάκ, Ἀσκητικά Λογ. ΟΑ' σελ.278

[v] De virginitate 7.1 to De virginitate 7.20

http://hristospanagia3.blogspot.gr/2011/07/blog-post_5363.html