Ζωτικές ἤ ὀρεκτικές δυνάμεις τῆς ψυχῆς

ΤΑ ΠΑΘΗ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΟΝΤΑΙ 

  Δύο εἶναι οἱ ζωτικές ἤ ὀρεκτικές δυνάμεις τῆς ψυχῆς:

β₁) Ἡ βούληση (θυμός) καί

β₂) ἡ προαίρεση (ἐπιθυμία).

Ὁ θυμός καί ἡ ἐπιθυμία μολύνουν τό λογιστικό τῆς ψυχῆς, ὅταν δέν λειτουργοῦν σωστά.

Γράφει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «Ἐάν ὑπάρχει στό θυμικό ἀγάπη καί φιλανθρωπία καί στήν ἐπιθυμία καθαρότης καί σωφροσύνη, τότε ὁ λογισμός εἶναι φωτισμένος. Ἐάν στό θυμικό ὑπάρχει μισανθρωπία καί στήν ἐπιθυμία ἀκολασία, τότε ὁ λογισμός εἶναι σκοτισμένος»¹.

Ἡ λανθασμένη κίνηση τῶν ψυχικῶν δυνάμεων ἐξ αἰτίας τῶν λογισμῶν.

Τά πάθη εἶναι κακές ἕξεις καί κακές προσκολλήσεις (ἄλογες ἀγάπες καί ἄκριτα μίση πρός πρόσωπα καί πράγματα).

«Πάθος», λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, «εἶναι ἡ ἕξη ποὺ δημιουργεῖται ἀπὸ τὸν συνδυασμὸ μέ τόν λογισμό ποὺ ὑποβάλει ὁ ἐχθρός, καὶ ἡ κατὰ κάποιον τρόπο συνεχὴς μελέτη καὶ φαντασία»². Οἱ ἐκτραπεῖσες ψυχικές δυνάμεις ἀγαποῦν αὐτά πού δέν πρέπει νά ἀγαποῦν καί ἐπίσης μισοῦν αὐτά πού δέν πρέπει νά μισοῦν. Ἡ ἐκτροπή-διαστροφή γίνεται μέσῳ τῶν λογισμῶν.

Οἱ λογισμοὶ καὶ ἡ προέλευσή τους

«Τί εἶναι οἱ λογισμοὶ καὶ ἀπὸ ποῦ προέρχονται;

Ὅταν λέμε λογισμούς, δὲν ἐννοοῦμε ἁπλῶς τὶς σκέψεις, ἀλλὰ τὶς εἰκόνες καὶ τὶς παραστάσεις κάτω ἀπὸ τὶς ὅποιες ὑπάρχουν κάθε φορὰ καὶ οἱ ἀνάλογες σκέψεις. Οἱ εἰκόνες, λοιπόν, μαζὶ μὲ τὶς σκέψεις λέγονται λογισμοί.

Πρώτη καὶ κύρια αἰτία τῶν λογισμῶν στὸν ἄνθρωπο εἶναι τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα. Μέχρι τότε ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου ἦταν «ἑνοειδής» (ἑνιαῖος, ἁπλός), δηλαδή, δὲν διεσπάτο (μοιραζόταν) σὲ ἄλλα πράγματα ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Θεό. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος ἄρχισε νὰ δουλεύει ὁ λογισμὸς τῆς ἀμφισβητήσεως καὶ στὴν συνέχεια ὅλοι οἱ ἄλλοι λογισμοί.

Δεύτερη αἰτία ποὺ προκαλεῖ τοὺς λογισμοὺς στὸν ἄνθρωπο εἶναι τὰ αἰσθητήρια ὄργανα, ὅταν αὐτὰ δὲν κυβερνοῦνται ἀπὸ τὸν ἡγεμόνα νοῦ. Ἰδιαίτερα ἡ ἀκοὴ καὶ ἡ ὅραση. Σήμερα μάλιστα, λόγῳ τῆς τεχνολογίας, οἱ αἰσθήσεις δέχονται πολὺ περισσότερα ἐρεθίσματα ἀπὸ ὅ,τι παλαιότερα. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ ἀγώνας μὲ τοὺς λογισμοὺς εἶναι πιὸ ἔντονος.

Τρίτη αἰτία εἶναι τὰ πάθη, τὰ ὁποῖα ὑπάρχουν στὸν ἄνθρωπο. Ἀπὸ αὐτὰ οἱ δαίμονες «λαμβάνουσι τὰς ἀφορμὰς τοῦ κινεῖν ἐν ἡμῖν τοὺς ἐμπαθεῖς λογισμούς». Δηλαδή, ἀπὸ αὐτὰ παίρνουν ἀφορμὴ οἱ δαίμονες, γιὰ νὰ κινήσουν ἐναντίον μας τοὺς κακοὺς λογισμούς.

Τέταρτη καὶ βασικώτερη αἰτία εἶναι οἱ δαίμονες. Τονίζει χαρακτηριστικὰ ὁ ἅγ. Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης: «Οἱ λογισμοὶ λόγοι τῶν δαιμόνων εἰσὶ καὶ τῶν παθῶν πρόδρομοι»· δηλαδή, οἱ λογισμοὶ εἶναι λόγια τῶν δαιμόνων καὶ πρόδρομοι τῶν παθῶν.

Ἀκόμη, τονίζει ὁ ἅγ. Ἰσαὰκ ὁ Σύρος, λογισμοὺς δημιουργεῖ καὶ «τὸ φυσικὸν θέλημα» ποὺ ὑπάρχει μέσα μας, ἀλλὰ καὶ οἱ κλίσεις, οἱ ροπὲς ποὺ ἔχει ἡ ψυχή μας.

Ἰδιαίτερα ὁ πόλεμος αὐτὸς εἶναι ἔντονος στοὺς μοναχούς, οἱ ὁποῖοι πολλὲς φορές ἔρχονται μὲ τὸν δαίμονα σὲ πάλη σῶμα πρὸς σῶμα κατὰ τὴν ἔφοδο τῶν πονηρῶν λογισμῶν. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τονίζει ὁ ἅγ. Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ὅτι ὁ πόλεμος αὐτὸς εἶναι πολὺ πιὸ δύσκολος ἀπὸ τὸν αἰσθητὸ πόλεμο. «Τοῦ διὰ τῶν πραγμάτων πολέμου ἐστὶ χαλεπώτερος» (τοῦ πολέμου πού γίνεται μέσῳ τῶν πραγμάτων εἶναι φοβερώτερος ὁ πόλεμος μέσῳ τῶν λογισμῶν).

Ἀκόμη, πονηροὶ λογισμοὶ μπορεῖ νὰ παρουσιασθοῦν καὶ ἀπὸ τὴν κράση (ἰδιοσυστασία) τοῦ σώματος, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν καθημερινὴ δίαιτα, καθὼς καὶ ἀπὸ τὶς κινήσεις τῆς ἴδιας τῆς σάρκας.

Ἀπὸ τὶς παραπάνω αἰτίες προέρχονται οἱ αἰσχροὶ λογισμοί»³.

Ἀπόσπασμα ἀπό τό Βιβλίο:Τά πάθη καί ἡ κατάθλιψη - Τί εἶναι καί πῶς θεραπεύονται (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) - Νέο βιβλίο 

 Σχῆμα 14Χ20.5 ,Σελίδες: 282, Τιμή: 9€, Παραγγελίες στό τηλέφωνο 6944577885 ἤ στό e- mail: hristospanagia@yahoo.gr 

1Ἅγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ,TLG( Joannes Damascenus Scr. Eccl., Theol.,) De virtutibus et vitiis (fragmenta) [Sp.] (2934: 037); MPG 95, Volume 95, page 96, line 1: «ἐάν ἐστιν ἐν τῷ θυμικῷ ἀγάπη, καὶ φιλανθρωπία, καὶ ἐν τῇ ἐπιθυμίᾳ καθαρότης καὶ σωφροσύνη, ὁ λογισμός ἐστι πεφωτισμένος. Ἐὰν δὲ ἐν τῷ θυμικῷ ᾖ μισανθρωπία, καὶ ἐν τῇ ἐπιθυμίᾳ ἀκολασία, ὁ λογισμός ἐστιν ἐσκοτισμένος».

2Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Λόγος Ψυχωφελής καί θαυμάσιος ,Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν, τόμος Β΄, ἔκδοση Δ΄, Ἐκδόσεις Τό περιβόλι τῆς Παναγίας.

3Πρβλ. Ἱερομονάχου Βενέδικτου Ἁγιορείτου, Οἱ λογισμοί καὶ ἡ ἀντιμετώπισή τους

Ἔκδοση Συνοδίας Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου, Νέα Σκήτη, Ἅγιον Ὄρος (1997).