Θεία Χάρη

ΤΑ ΠΑΘΗ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΟΝΤΑΙ

2) Θεία Χάρη

2^α) Ἡ Θεία Χάρη πού δίδεται διά τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας θεραπεύει τόν ἄνθρωπο ψυχικά ἀλλά καί σωματικά.

Ἡ ἀληθινή ὑγεία, ἡ ὑπαρξιακή, αὐτήν πού ἀγκαλιάζει τόν ὅλο ἄνθρωπο, δέν εἶναι δυνατήν παρά μόνο μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἡ θεραπεία γίνεται διά τῆς Θείας Χάριτος. Εἶναι τό παντοφάρμακο, ἡ πανάκεια γιά ὅλα τά ψυχικά ἀλλά καί γιά τά σωματικά νοσήματα.

Δίδασκε ὁ θεραπευμένος ἀπό τήν Θεία Χάρη Γέροντας: «Ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ ἀλλάζει τόν ἄνθρωπο, τόν μεταμορφώνει ψυχικά καί σωματικά. Πᾶνε τότε ὅλες οἱ ἄρρώστιες»¹.

Μέ τήν Θεία Χάρη, ἔλεγε, «μεταστοιχειώνουμε»² τό κακό σέ καλό. Αὐτό εἶναι τό ἔργο τοῦ πνευματικοῦ ἀγωνιστοῦ. Ὅταν κανείς προσεύχεται ταπεινά καί μέ ἐγρήγορση, τότε ἑλκύει τήν Θεία Χάρη. Αὐτό ὁ Κύριος μᾶς εἶπε νά τό κάνουμε ἀδιαλείπτως· κατ' ἐξοχήν δέ στήν ὥρα τοῦ πειρασμοῦ. «Γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε͵ ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν· τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής»³.

Τότε τό κακό δέν μπορεῖ νά μᾶς βλάψει, ὁ πειρασμός ἀποκρούεται, ἡ δύναμη τῆς ψυχῆς, τήν ὁποῖα πῆγε νά κλέψει ὁ πονηρός, διοχετεύεται πρός τόν «καινό» ἄνθρωπο. Ἡ Θεία Χάρη, πού ἑλκύεται ἀπό τόν νήφοντα καί ταπεινά προσευχόμενο ἄνθρωπο, «ἀνακατευθύνει» τήν ψυχική δύναμη τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τό κακό πρός τό καλό. Ἔτσι ἐξαλείφονται ὅλα τά πάθη καί ἡ Κατάθλιψη.

2^β) Τά στάδια θεραπείας ἀπό τά διάφορα πάθη καί τήν κατάθλιψη γενικά

Ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη δέν θεραπεύεται, παρά διά τῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ (τῆς Θείας Χάρης), ἡ ὁποία ὑπάρχει μόνο στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Μόνο ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μπορεῖ νά θεραπεύσει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, διότι μόνο αὐτήν τήν γνωρίζει.

Οἱ Ἅγιοι Πατέρες «ὅλην συλλεξάμενοι τήν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμην» εἶναι οἱ ἀληθινοί καί μόνοι ψυχ-ίατροί μας, μέ ἐπικεφαλῆς τόν Χριστό μας, ὁ Ὁποῖος ἀποκαλεῖται στά ἱερά μας κείμενα: «ὁ ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν».

Ἡ ἀνθρώπινη ψυχή δέν θεραπεύεται μέ φιλοσοφικές προσεγγίσεις, ὅπως εἶναι ὅλες οἱ λεγόμενες «ψυχοθεραπευτικές» μέθοδοι (μία τῶν ὁποίων εἶναι καί ἡ ψυχανάλυση) ἀλλά μέ «τήν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμη», πού εἶναι ἡ ὀρθόδοξη πατερική παράδοση.

Αὐτήν ἔχει σάν κεντρικό θεραπευτικό ἄξονα τά τρία στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς:

1^ον) Κάθαρση ἀπό τά πάθη διά τῆς μετανοίας (ἄσκηση, μυστηριακή ζωή, ἀδιάλειπτη προσευχή, ἀποβολή ὅλων τῶν λογισμῶν ἀπό τήν καρδιά γιά νά καθαρθεῖ ἡ νοερά ἐνέργεια τῆς ψυχῆς),

2^ον) Φωτισμός διά τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί

3^ον) Θέωσις πάλιν διά τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ὁ π. Ἱερόθεος μᾶς διδάσκει: «Γιὰ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, κατὰ τὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴν ὅλη θεραπευτικὴ πράξη τῆς Ἐκκλησίας, ἀπαιτεῖται συνδυασμὸς μεταξὺ μυστηρίων καὶ ἀσκήσεως. Ἡ ἄσκηση ὡς ἐφαρμογὴ τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ προηγεῖται τῶν μυστηρίων καὶ ἀκολουθεῖ τὰ μυστήρια. Συγκεκριμένα, τὸ Βάπτισμα, εἶναι κάθαρση τοῦ κατ΄ εἰκόνα καὶ ἔνταξη τοῦ ἀνθρώπου στὴν Ἐκκλησία· εἶναι γέννηση. Τὸ Χρίσμα, εἶναι ἡ κίνηση-φωτισμὸς τοῦ νοῦ, ποὺ ἐκδηλώνεται μὲ τὴν προσευχὴ καὶ γι’ αὐτὸ στὴν λατινικὴ γλώσσα χαρακτηρίζεται confirmatio-ἐπιβεβαίωση, δηλαδὴ ἐπιβεβαίωση ὅτι ὁ βαπτισθεῖς εἶναι ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ θεία Εὐχαριστία εἶναι ζωή, γιατί ὁ βαπτισθείς κοινωνεῖ τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ.

Ἡ ἐν Χριστῷ ἄσκηση, συνίσταται στὴν διέλευση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τοὺς βαθμοὺς τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ποὺ εἶναι ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμὸς καὶ ἡ θέωση. Κάθαρση, κατὰ τὸν ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητή, εἶναι ἡ ὑπέρβαση τῆς ἡδονῆς καὶ τῆς ὀδύνης, φωτισμὸς εἶναι ἡ ὑπέρβαση τῆς λήθης καὶ τῆς ἄγνοιας καὶ θέωση εἶναι ἡ ἀπαλλαγὴ καὶ ἀπὸ τὴν φαντασία. Τὸν συντονισμὸ μεταξὺ μυστηρίων καὶ ἀσκήσεως τὸν κάνει ὁ θεούμενος Πνευματικὸς Πατέρες.

Στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία, ὅπως ὑπῆρχε ἰδιαίτερη τάξη κατηχουμένων, ἔτσι ὑπῆρχε καὶ ἰδιαίτερη τάξη μετανοούντων, οἱ ὁποῖοι χωρίζονταν στοὺς προσκλαίοντες, τοὺς προσπίπτοντες, τοὺς συνιστάμενους καὶ τοὺς κοινωνοῦντες. Τὸ βλέπουμε στοὺς κανόνες τοῦ Μ. Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης καὶ ἄλλων Πατέρων.

Ἀπ’ ὅλα τὰ κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας φαίνεται καθαρὰ ὅτι ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου ἐπιτυγχάνεται στὴν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι μία ἰδιαίτερη ἐκκλησιαστικὴ κοινότητα-οἰκογένεια. Δὲν πρόκειται γιὰ ἕναν ἰδεολογοποιημένο χῶρο, ἀλλὰ μία πνευματικὴ οἰκογένεια, στὴν ὁποία ὑπάρχουν πατέρες, ἀδελφοί, κοινωνία ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων, ἐπικρατεῖ κοινοτικὴ ζωὴ μὲ τὰ μυστήρια καὶ τὴν κοινὴ λατρεία. Ἡ προσωπικὴ ζωὴ συνδέεται μὲ τὴν κοινοτικὴ ζωή, ὅποτε δὲν μποροῦν νὰ καλλιεργηθοῦν ἀτομοκεντρικὲς ἀπόψεις θεραπείας καὶ σωτηρίας»⁴.

2^γ) «Τήν πρώτη κίνηση τήν κάνει ὁ Χριστός»⁵.

Πρῶτος κινεῖται πρός ἐμᾶς –μέ σκοπό νά μᾶς θεραπεύσει– ὁ Ἀγαθός Κύριος, ἔλεγε ὁ ἀδιαλείπτως προσευχόμενος Γέροντας π. Πορφύριος. Ὁ Κύριος μᾶς καλεῖ, λέγοντας: «Δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες...»⁶. Ἐάν ὁ ἄνθρωπος ἀνταποκριθεῖ σωστά στήν πρόσκληση αὐτήν τοῦ Θεοῦ, θεραπεύεται. Ἡ ἀνταπόκριση ἔγκειται στόν νά Τόν ἀγαπήσουμε, νά προσευχόμαστε, νά συμμετέχουμε στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας διά τῶν Μυστηρίων⁷ καί τῆς ἀσκητικῆς-ἡσυχαστικῆς ζωῆς. Ἡ ἀσκηση-ἡσυχία μᾶς προετοιμάζει κατάλληλα, ὥστε νά γίνουμε δεκτικοί τῆς Θείας Χάρης, πού ἔρχεται διά τῶν Μυστηρίων, τῆς νοερᾶς προσευχῆς καί τῆς μελέτης τοῦ Θείου Λόγου.

2^δ) Ὁ Χριστός μέ τήν Χάρη Του θεραπεύει τόν ὅλο ἄνθρωπο, ἀκόμη καί τά βάθη τῆς ψυχῆς.

Τά ἄδυτα τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου (ἀκόμη καί τό λεγόμενο ἀσυνείδητο), τά βαρυφορτωμένα ἀπό διάφορα ὀδυνηρά βιώματα, ἐνοχές καί κατάθλιψη, εἶναι γνωστά μόνο στόν Θεό. Μέ τήν Θεία Χάρη Του, ὅπως ἔλεγε ὁ Γέροντας Πορφύριος, θεραπεύονται καί αὐτά. «Μωρέ», ἔλεγε σέ ἀνάλογη περίπτωση ὁ Γέροντας, «τί εἶναι αὐτὰ τὰ ἀπωθημένα, πού γράφει (κάποιος γιατρὸς ὑπέβαλε τὴν γραπτὴ ἐρώτηση), ἂν ἔχουν σχέση μὲ τὸ ψυχικό του πρόβλημα; Τί εἶναι αὐτὰ τὰ κληρονομικά; Ὅλα αὐτὰ ποὺ γράφει εἶναι ἀπὸ τὸν παλαιὸν ἄνθρωπο ποὺ ἔχουμε μέσα μας.

Ὅταν ὅμως ἀγαπήσουμε τὸν Χριστό μὲ ὅλη μας τὴν ψυχή, ὅταν ἔρθει ὁ θεῖος ἔρωτας μέσα μας, τότε ὅλα τὰ προβλήματα φεύγουν καὶ γεμίζουμε μὲ πνευματικὴ χαρά. Ἐσύ, μωρὲ (ἀπευθυνόμενος στὸν συγγραφέα τοῦ βιβλίου⁸), τὰ ξέρεις αὐτά, σοῦ τὰ εἶπα τόσες φορές. Οἱ ψυχίατροι καὶ οἱ ψυχολόγοι μιλοῦνε γιὰ ἀπωθημένα καὶ κληρονομικά, γιατί δὲν γνωρίζουν τὴν ἀνθρώπινη ψυχή, ποὺ μόνο μὲ τὸν θεῖο ἔρωτα θεραπεύεται καὶ ζεῖ τὴν ἐν Χριστῷ χαρά. Οἱ ἀσθένειες ὀφείλονται στὴν ἁμαρτία. Ὅταν ὅμως κατοικήσει μέσα σ’ ὅλη τὴν ψυχὴ ὁ Χριστός, τότε φεύγει ἡ ἁμαρτία, φεύγει καὶ ἡ ἀσθένεια»⁹.

Ἡ Θεία Χάρη, ὁ Χριστός, ἔρχεται στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου μέ τήν ἀσκητική καί τήν μυστηριακή ζωή. Ἰδιαίτερα βοηθοῦν ἡ ἐξομολόγηση καί ἡ νοερά προσευχή. Ἡ «εὐχή», τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ ἐλέησόν με» συντελεῖ πολύ στήν ἐπιτυχία αὐτοῦ τοῦ ἔργου. «Ἡ εὐχή καθαρίζει τήν ψυχή καί κρατάει τόν νοῦ»¹⁰.

2^ε)Ἡ θεία ψυχανάλυση

Περιοχές τῆς ψυχῆς πού θεωροῦνται δυσπροσπέλαστες καί ἐν πολλοῖς ἄγνωστες, ὅπως τό ἀσυνείδητο, μποροῦν πράγματι νά θεραπευθοῦν μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ.

Ἡ «θεία ψυχανάλυση», ὅπως τήν ἀποκαλοῦσε ὁ Γέροντας, εἶναι πολύ ἀνώτερη καί ἀποτελεσματικότερη ἀπό τήν ἀνθρώπινη, ἡ ὁποία, ἀντιθέτως, βλάπτει πολύ.

Ὁ Γέροντας Παΐσιος ὁμιλεῖ ἐπίσης γιά ἀπωθημένες ἐνοχές, πού πρέπει νά ἐξαλειφθοῦν μέ τήν ἐξομολόγηση. Ἡ «καπακωμένη συνείδηση» εἶναι σάν τό σκουλήκι πού φθείρει ἐσωτερικά τήν ψυχή. «Ἂν βλέπεις ὅτι δὲν ἔχεις γαλήνη ἀλλὰ στεναχώρια», διδάσκει ὁ Γέροντας, «νὰ ξέρεις ὅτι ὑπάρχει μέσα σου κάτι ἀτακτοποίητο καὶ πρέπει νὰ τὸ βρεῖς, γιὰ νὰ τὸ διορθώσεις. Κάνεις, ἂς ὑποθέσουμε, ἕνα σφάλμα, στεναχωριέσαι, ἀλλὰ δὲν τὸ ἐξομολογεῖσαι. Σοῦ συμβαίνει μετὰ ἕνα εὐχάριστο γεγονὸς καὶ νιώθεις χαρά. Αὐτὴ ἡ χαρὰ σκεπάζει τὴν στεναχώρια γιὰ τὸ σφάλμα σου καὶ σιγὰ-σιγὰ τὸ ξεχνᾶς, δὲν τὸ βλέπεις, ἐπειδὴ καπακώθηκε ἀπὸ τὴν χαρά. Ἀλλὰ ἐκεῖνο ἐσωτερικὰ δουλεύει...»¹¹. Δέν εἶναι ἀρκετό νά βρεῖς τήν ξεχασμένη ἁμαρτία. Θά πρέπει καί νά τήν ἐξομολογηθεῖς γιά νά θεραπευθεῖ ἡ ψυχή ἀπό τήν θλίψη καί τήν κατάθλιψη πού ἐκείνη δημιουργεῖ.

«Πολλοὶ σήμερα διδάσκουν», παρατηρεῖ ὁ Σεβασμιώτατος Ἱερόθεος Βλάχος, «ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ ἔλθει σὲ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του μὲ τὴν αὐτοανάλυση καὶ τὴν ψυχανάλυση. Ἀλλὰ αὐτὸ εἶναι πλάνη καὶ μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει τὸν ἄνθρωπο σὲ φρικτὰ ἀποτελέσματα. Ὅταν κανεὶς αὐτοαναλύεται, τότε τὸ πιθανότερο εἶναι νὰ καταλήξει στὴν σχιζοφρένεια.

Ἡ ἀσκητικὴ μέθοδος εἶναι ἁπλή. Ἐπιδιώκουμε –μὲ τὴν τήρηση τοῦ νοῦ, μὲ τὴν κάθαρση καὶ τὴν ἐπιστροφή του στὴν καρδιὰ διὰ τῆς μετανοίας καὶ τῆς νοερᾶς προσευχῆς, μὲ τὴν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ– νὰ ἐλευθερώσουμε τὸν νοῦ ἀπὸ τὶς εἰκόνες καὶ τὴν αἰχμαλωσία στὰ αἰσθητὰ πράγματα καὶ ἔτσι, ἐπιστρέφοντας στὴν καρδιά, νὰ δεῖ τὴν ἐρήμωσή του τὴν ἐσωτερική.

Ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας γίνεται μὲ τὴν ἐνέργεια τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Μόνον ὅταν ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ, μὲ τὴν δικιά μας ἐργασία, φωτίσει τὴν ψυχή, γνωρίζουμε κάθε λεπτομέρεια τοῦ «εἶναι» μας μὲ ἀκρίβεια. Γι’ αὐτὸ ἡ θεραπεία τοῦ νοῦ μᾶς φανερώνει τὴν ὕπαρξη τῶν παθῶν, ὅποτε, φωτιζόμενοι ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ ἐνδυναμούμενοι ἀπὸ Αὐτό, μποροῦμε νὰ πολεμήσουμε ἐναντίον τους»¹².

«Ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς εἶναι κυρίως καὶ προπαντὸς ἡ ζωοποίηση καὶ ὁ φωτισμὸς τοῦ νοός. Δὲν εἶναι ἁπλῶς ἡ εὕρεση τῶν ἀπωθημένων βιωμάτων. Ὁ ἅγιος Διάδοχος ὁ Φωτικὴς τὸ λέγει σαφῶς: νοῦν καθαρίσαι μόνου του Ἁγίου Πνεύματος ἐστὶν» (μὲ τὸν Θεὸ ἐνεργοῦντα καὶ τὸν ἄνθρωπο συνεργοῦντα)»¹³.

Ἡ ἀληθινή ψυχανάλυση καί ψυχοθεραπεία πραγματοποιεῖται στό μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως. Κατ’ ἐξοχήν δε, ἔλεγε ὁ Γέροντας Πορφύριος, ἡ ψυχή θεραπεύεται μέ τήν Γενική Ἐξομολόγηση, πού θά πρέπει νά κάνει ὁ θεραπευόμενος πνευματικά ἄνθρωπος ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν (βλ. παρακάτω). 

Ἀπόσπασμα ἀπό τό Βιβλίο:Τά πάθη καί ἡ κατάθλιψη – Τί εἶναι καί πῶς θεραπεύονται (Ἀρχ. Σάββα Ἁγιορείτου)

Σχῆμα 14Χ20.5 ,Σελίδες: 282, Τιμή: 9€, Παραγγελίες στό τηλέφωνο 6944577885 ἤ στό e- mail: hristospanagia@yahoo.gr
 

1Βίος καί Λόγοι, Ζ΄, σελ. 374-375.

2Βίος καί Λόγοι, Θ΄, σελ. 312.

3Ματθ. 26, 41.

4Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Ἡ Ὀρθόδοξη νηπτικὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας ὡς μέθοδος θεραπείας (Β΄), http://www.parembasis.gr/2004/04_04_12.htm.

5Βίος καί Λόγοι, Θ΄,σελ. 208.

6Ματθ. 11, 28.

7Βίος καί Λόγοι, Θ΄, σελ. 208

8Κωνσταντίνου Γιαννιτσιώτη, «Κοντά στον γέροντα Πορφύριο». Ἔκδοση Ἱεροῦ Γυναικείου Ἡσυχαστηρίου Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Ἀθήναι, 1995, σελ. 199.

9Ὅ. π.

10Βίος καί Λόγοι, Θ΄, σελ. 265.

11Γέροντος Παϊσίου, Λόγοι Γ΄, σελ. 128, http://orthodox-world.pblogs.gr/2008/04/.

12Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἰεροθέου: Συζητήσεις γιὰ τὴν ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία, τόμος γ’, σέλ. 90-91. Ἔκδοση Ἱερᾶς Μονῆς Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας).

13Σωτήρη Ἀδαμίδη, Θεραπευτική τῶν Πατέρων καί ψυχανάλυση, Ἐκδόσεις Σταμούλη.