Ἡ ἀναγκαιότητα τῆς ἄσκησης καί τῆς ἐγκράτειας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ

Ἡ ἀναγκαιότητα τῆς ἄσκησης καί τῆς ἐγκράτειας

Ἡ διδασκαλία τοῦ Ὁσίου Πορφυρίου ταυτίζεται ἀπόλυτα μέ αὐτήν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Σύμφωνα μέ τήν βιβλική καί ἁγιοπατερική παράδοση, ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου γίνεται διά τῆς συνέργειας τοῦ ἀνθρώπου μέ τήν Θεία Χάρη. 

Ἡ συμβολή τοῦ ἀνθρώπου συνίσταται στήν μετάνοια (ἀγώνας ἐναντίον τῶν παθῶν) καί στήν ἄσκηση-ἡσυχία. Ἡ μετάνοια, ἀφ' ἑνός, ὁρίζεται ὡς ἡ ἀντίσταση στό κακό καί στήν ἁμαρτία καί, ἀφ' ἑτέρου, ὡς ἡ πράξη τοῦ καλοῦ, ἡ καλλιέργεια τῶν ἀρετῶν. Συνοψίζεται στό ψαλμικό: «Φύγε ἀπό τό κακό καί κάνε τό ἀγαθό»¹. Ἡ ἄσκηση-ἡσυχία ὁρίζεται ὡς ἡ ὀρθόδοξη ψυχοθεραπευτική βιβλικοπατερική μέθοδος, ἡ ὁποία περιλαμβάνει τήν μόνωση καί ἀποφυγή τῶν πολλῶν συναναστροφῶν, τήν ὑπακοή σέ διακριτικό Πνευματικό ὁδηγό, τήν νηστεία, τήν ἀγρυπνία καί τήν ἀδιάλειπτη προσευχή. Τά ἀνωτέρω, μαζί μέ τήν Θεία Χάρη πού προσφέρεται διά τῶν μυστηρίων στόν ὀρθόδοξο πιστό, καθαρίζουν τήν ὕπαρξή μας, τήν φωτίζουν καί τήν θεώνουν.

Σύν Θεῷ, θά ἐπικεντρωθοῦμε στό θέμα τῆς ἄσκησης-ἐγκράτειας καί τήν στάση τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου ἀπέναντι σ’ αὐτήν. Τό κάνουμε αὐτό, διότι πολλοί συκοφαντοῦν καί παρερμηνεύουν τόν Ὅσιο, ὅτι τάχα δέν συνιστοῦσε τήν ἄσκηση, οὔτε τήν ἐγκράτεια, οὔτε τήν μετάνοια, οὔτε τόν πνευματικό ἀγῶνα σύμφωνα μέ τούς Ἁγίους Πατέρες καί τούς Ἱερούς κανόνες, οὔτε τήν ἐκκοπή τῶν παθῶν. Ἀντίθετα, λέγουν, συνιστοῦσε μόνο τήν ἀγάπη, τήν «ἁπαλότητα» καί τήν ἐλευθερία.

Μελετώντας τήν ζωή τοῦ Ὁσίου ἀλλά καί τήν διδασκαλία του, διαπιστώνουμε, ἀντίθετα μέ τούς ἰσχυρισμούς τῶν μεταπατερικῶν, ὅτι ὁ Ἅγιος Πορφύριος θεωροῦσε τήν ἄσκηση-ἡσυχία-μετάνοια ὡς ἀπαραίτητη, ἀναγκαιοτάτη, ὡς ἐκ τῶν «ὧν οὐκ ἄνευ» γιά τόν ἁγιασμό μας. «Κάποτε (διηγεῖται πνευματικό του παιδί), μοῦ εἶπε ὁ π. Πορφύριος:

«Ὁ ὀρθόδοξος ἀσκητισμός δέν εἶναι μόνο γιά τά Μοναστήρια, ἀλλά καί γιά τόν κόσμο. Εἶναι μεγάλη εὐλογία ἡ προσευχή μέσα στόν Ναό, οἱ μακρές ἀκολουθίες καί ἡ δοξολογία τοῦ Θεοῦ ἐν πνεύματι ἀγάπης. Νά ’ξερες πόσο οἱ ψυχές βασανίζονται ἀπό τά πάθη καί πόσο ἀνακουφίζονται κοντά στήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ!»². Θεωροῦσε μέγα δῶρο τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο τήν δυνατότητα νά κοπιάζει σωματικά. «Νά μήν λυπᾶσθε τό σῶμα», συμβούλευε. «Νά τό παιδεύετε. Πρέπει νά κάνετε θυσία, ἄσκηση. Ἄσκηση πνευματική καί σωματική. Χωρίς ἄσκηση δέν γίνεται τίποτα»³. Διά τῆς σωματικῆς κακοπάθειας καρπωνόμαστε πλούσια πνευματικά ὠφέλη⁴. «Κανείς δέν μπόρεσε ν’ ἀνέλθει στήν πνευματικότητα», τόνιζε, «χωρίς ν’ ἀσκηθεῖ»⁵. Ἀποστρεφόταν τήν πλαδαρότητα, τήν χαύνωση. «Ἅμα βλέπετε νωθρότητα», ἔλεγε, «ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι καλά στήν ψυχή. Ὁ σωματικός κόπος εἶναι ἀγώνας πνευματικός»⁶.

Ὁ μέχρι τέλους τῆς ζωῆς του ἀσκούμενος καί κακοπαθῶν Ἅγιος δίδασκε ὅτι κανείς «δέν ἁγίασε χωρίς ἀσκήσεις»⁷. Κανείς, ὅπως διακήρυττε, δέν μπορεῖ νά γίνει πνευματικός, νά κατακτήσει τήν ἀληθινή πνευματικότητα, χωρίς νά κάνει ἄσκηση. Ἔλεγε χαρακτηριστικά: «Ἡ ἄσκησις εἶναι ζωή»⁸.

Μάλιστα, ἐπισήμαινε ὁ Ὅσιος Γέροντας, ὅτι ἡ ἄσκηση πρέπει νά γίνεται μέ χαρά, χωρίς πίεση. «Ὁ κόπος», ἔλεγε, «εἶναι χαρά»⁹. Εἶναι πράγματι χαρά, διότι συμβάλλει ἀποφασιστικά στήν κάθαρση ἀπό τά πάθη. Ὅταν χαλιναγωγηθοῦν τά πάθη ἤ ἀκόμη καλλίτερα ἐξαλειφθοῦν, τότε ὁ ἄνθρωπος γίνεται δεκτικός τῆς Θείας Χάρης, τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τοῦ καρποῦ Του, πού εἶναι «χαρά, εἰρήνη κ.λ.π.»¹⁰.

Ἀπόσπασμα ἀπό τό Βιβλίο:Ἐν Χριστῷ ἀγάπη ἤ Μεταπατερική θεολογία (Ἀρχ. Σάββα Ἁγιορείτου) – Νέο βιβλίο   

1 Ψαλ. 36,27: "ἐκκλινον ἀπό κακοῦ καί ποίησον ἀγαθόν".

2 Γέροντος Πορφυρίου ἱερομονάχου, Ἀνθολόγιο συμβουλῶν, Α' ἔκδοση, 2002, σελ. 240. (Στό βιβλίο τοῦ Κ. Γιαννιτσιώτη, Κοντά στό Γέροντα Πορφύριο, Ἀθῆναι 1995, σελ. 56).

3 Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη, Ὀρθόδοξο βίωμα 6, Ὁ Ὅσιος Πορφύριος (Μαρτυρίες-Διηγήσεις-Νουθεσίες), σελ.227.

4 Βίος καί Λόγοι, Ζ΄, σελ. 357.

5 Ὅ.π., σελ. 332.

6 Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη, Ὀρθόδοξο βίωμα 6, Ὁ Ὅσιος Πορφύριος (Μαρτυρίες-Διηγήσεις-Νουθεσίες), σελ.229.

7 Βίος καί Λόγοι, Ζ΄, σελ. 332.

8 Καραδήμου Εὐαγγέλου, Βίος καί Πολιτεία τοῦ Ὁσίου Γέροντος Πορφυρίου, ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2011, σελ. 78.

9 Καραδήμου Εὐαγγέλου, Βίος καί Πολιτεία τοῦ Ὁσίου Γέροντος Πορφυρίου, ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι 2011, σελ. 84.

10 Γαλ. 5, 22.